TVRĐAVA KASTEL Najstariji spomenik u Banjaluci

U prošlosti Kastel je bio jako vojničko utvrđenje i štitio je kotlinu Vrbasa od neprijateljskih naleta, pre svega sa severa. Tvrđava je sa svih strana opasana debelim kamenim zidovima, na kojima su podignute puškarnice i osmatračnice. U njenoj unutrašnjosti, pored letne pozornice, igrališta za decu i nacionalnog restorana danas se nalaze prostorije Zavoda za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasleđa Republike Srpske. Istraživanjem bedema tvrđave tokom 2013. godine pronađeni su brojni predmeti iz 17. i 18. veka, među njima i jedno potpuno očuvano kuvano jaje. Na mestu tvrđave Kastel su pronađeni brojni ostaci i predmeti iz vremena Rimskog carstva. Najverovatnije su prvo utvrđenje (Kastra) sagradili Rimljani u drugom veku. Kastra se nalazila u graničnom pojasu između dve nemirne ilirske provincije, Dalmacije i Panonije. Pripadala je tadašnjoj Dalmaciji, kao njen najseverniji deo. Ovo utvrđenje se moglo nalaziti u jugoistočnom delu današnje tvrđave Kastel, gde su se svakako nalazile i upravne zgrade, dok su civilni sadržaji verovatno bili raspoređeni severozapadno od vojnog logora.

Po doseljavanju Slovena, tvrđava je razorena i na njenom mestu je nastalo slovensko naselje gradinskog tipa. U srednjem veku nema pouzdanih podataka o ovoj lokaciji, a ulogu Kastre tada preuzima utvrđeni grad koji se nalazio u južnom delu današnje Banjaluke. Nakon turskog osvajanja u 16. veku, Banjaluka je postala sedište bosanskog sandžaka, a tvrđava na ušću Crkvene važan vojni i administrativni centar. Kastel se razvijao i tokom 17. veka, a svoje konačne gabarite je dobio 1714. godine za vreme Numan-paše Ćuprilića. Tada je proširen po ugledu na ravničarske tvrđave u Slavoniji. Tvrđava je dobila formu izduženog trapeza omeđenog bedemima, bastionima sa kulama i podzemnim prolazima, dok je vodenim šancem okružena sa zapadne strane.

U 19. veku Kastel je, kao i druge tvrđave, izgubio vojni značaj koji je ranije imao.

Lokalitet Kastel zauzima površinu od 26.610 m2 unutar zidova tvrđave i izvan bedema oko 21. 390 m2. Bedemi joj jedva nadmašuju tlo. Kastel je ravničarska artiljerijska tvrđava poligonalne osnove u obliku izduženog trapeza. U omotaču tvrđave ima 7 isturenih tabija. Zidovi tabija su debeli oko 2,5 m.

Sa unutrašnje strane na bedeme su prislonjena tri arsenala, pa su tu zidovi debeli 6,5 metara. Tvrđava je građena od pravougaonog priklesanog kamena, naslaganog na različit način i vezanog malterom. Uz bedeme su još tri uvučene kule kvadratne osnove. Sastavni deo odbrambenog sistema tvrđave bio je šanac, širok 20-30 metara, koji je opkoljavao Kastel sa svih strana, osim uz Vrbas, tako da je tvrđava bila kao na ostrvu. Danas je šanac zatrpan. U nasipima uz bedeme su se nalazili tajni podzemni prolazi. Glavni kazamat je dugačak oko 80 a širok oko 15 metara. Na peskovitoj obali Vrbasa iskopana su dva dobro pokrivena i maskirana bunara. Tvrđava Kastel u Banjaluci proglašena je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.

 

PROČITAJTE KLIKOM OVDE NAJVAŽNIJE AKTUELNE VESTI