Centar hrišćanskog sveta

Danas je Hram Vaskrsenja Hristovog sedište grčkog pravoslavnog patrijarha jerusalimskog, a kontrola celog objekta (kompleksa) podeljena je između nekoliko hrišćanskih crkava i postoji podela nad upravom pojedinih delova crkve, kapela, oltara, takođe postoje posebna pravila, kojih se svi pridržavaju vekovima. Hram Vaskrsenja Hristovog u Jerusalimu i Crkva Rođenja Hristovog u Vitlejemu se smatraju najvažnijim hrišćanskim svetilištima.

Istorija

Konstantin Veliki svojim Milanskim ediktom 313. godine zaustavio je progon hrišćanstva. Godine 324. Konstantin pobeđuje Likinija i postaje samodržac Rimskog carstva. Dvadesetog maja 324. godine počinje sa radom Prvi vaseljenski sabor u Nikeji. Na ovom saboru učestvovao je i jerusalimski episkop Makarije, koji je nekoliko puta razgovarao sa Konstantinom o svetim mestima na Golgoti, koja je bila mesto hrišćanskih hodočašća. U to vreme je sveta Jelena, majka cara Konstantina, pohodila oblast Golgotu sa zadatkom da nađe Časni krst. Tada je na Golgoti car Hadrijan postavio paganske statue sa namerom da spreči hodočašća hrišćana. Međutim, sveta Jelena je u jednoj pećini našla Časni krst, koji je kasnije položen na jednu upokojenu ženu, koja je vaskrsla, i time je pokazana sila Časnog krsta. Posle ovog divnog čuda, mesto Raspeća i pogrebenja Isusa Hrista postalo je dostupno svima.

Prema svedočenju Jevsevija Kesarijskog, navodi se pismo koje je Konstantin Veliki uputio Episkopu jerusalimskom Makariju, kome je dao nacrt crkve Vaskrsenja na Golgoti i veliku slobodu Makariju prilikom izgradnje.

Po Teodoritu Kirskom, sveta Jelena je predala Konstantinovo pismo episkopu Makariju. Sokrat u svojoj Crkvenoj istoriji svedoči da je crkva podignuta po planu arhitekte Zinovija. Elementi ovog projekta sačuvani su i u kasnijim rekonstrukcijama.

Radovi na Crkvi Vaskrsenja su završeni 325. godine, a osvećenje je bilo 13. septembra 336. godine u vreme Sabora u Tiru. Prva crkva Vaskrsenja poznata je kao Konstantinova bazilika, a delimičan opis njenog nastanka zapisan je u delu „Život svetog Konstantina od Jevsevija Kesarijskog“.

Godine 614. persijski kralj Hozroj II osvojio je Jerusalim. Tom prilikom Jerusalim je doživeo strašna razaranja. Brojni hrišćani stradali su od Persijanaca i njihovih saradnika Judeja. Tada je razrušeno više od trista manastira u Jerusalimu i okolini. Istu sudbinu doživele su i crkve u gradu - Crkva Presvete Bogorodice na svetom Sionu, izgrađena u vreme cara Justinijana u spomen Uspenja Presvete Bogorodice na Maslinskoj gori. Časni Krst je sa svim drugim dragocenostima odnesen u glavni grad Persijskog carstva, a jerusalimski patrijarh Zaharija odveden je u ropstvo.

Oslobađanje

Godine 1099. dolaze hrišćani pred zidove Jerusalima. Pregovarajući sa muslimanima zaključen je sporazum o zaštiti hrišćanskih svetinja, a 16. jula iste godine Jerusalim pada u ruke Franaka i njihovog vođe Gotfrida. Njihova vlast će trajati osamdeset osam godina. Za ovo vreme Latini su pazili na crkvu i uz pomoć vizantijskih careva održavali je i čuvali od promena njenu građevinu. Oni su se posvetili prvenstveno obnovi latinskog patrijarhata u čemu im je takođe pomogao vizantijski car Manuil Komnen. Godine 1187. Saladin progoni krstaše i postaje vladar Jerusalima. Saladin je u cilju obezbeđenja crkve zazidao sva vrata osim glavnih i postavio prozore na kupoli crkve. Uz to, Saladin je naredio da se uzme krst sa crkve Vaskrsenja, koji je krasio kupolu i dozvolio da on bude nošen ulicama grada. Štete na crkvi bi bile i veće da nije bilo pravovremene intervencije vizantijske diplomatije. Car Isakije Angel o svemu je obavestio i samog sultana, posle čega Saladin izdaje dekret, po kome sve crkve u svetim mestima ponovo postaju vlasništvo Romeja. Ovaj dekret će kasnije biti postavljen na samom ulazu u crkvu. Od tada pa sve do 1229. godine, pravoslavni hrišćani su imali vlast nad Crkvom Vaskrsenja. Te 1229. godine, nemački car Fridrih II Barbarosa osvaja Palestinu i postaje vladar u Jerusalimu. Ponovo dolazi do povratka latinskog klira, a pravoslavnima će sve do 1244. godine biti ukinuta sva prava i oni će za to vreme trpeti velike strahote. Egipatski sultan Saleh Egijup, 1244. godine osvaja Svetu zemlju i vraća pravoslavnima vlast nad svetim mestima, predajući ključ Crkve Vaskrsenja grčkom patrijarhu. Godine 1390. Crkva Vaskrsenja biva potpuno obnovljena i renovirana uz pomoć grčkog cara Jovana Kantakuzina.

Arhitektura

Hram Hristovog Vaskrsenja (Crkva Groba Gospodnjeg) je danas veliki arhitektonski kompleks pod kupolom na Golgoti i mestu Raspeća. Na centralnom delu ispod kupole Hrama Vaskrsenja Hristovog nalazi se manja kapela Groba Hristovog.

U sklopu kompleksa Hrama Vaskrsenja Hristovog je i sedište grčkog pravoslavnog patrijarha jerusalimskog. Pod velikom kupolom se nalazi više crkvica, druge kapele, galerije, prostorije i kripte, različitih stilova, koje su podeljene između pravoslavne (kojoj pripada najveći deo), katoličke, jermenske, koptske i drugih hrišćanskih zajednica.

Na samom ulazu u baziliku se nalazi kamen-ploča Miropomazanja, na kojoj je bilo spušteno telo Hristovo nakon raspeća, Kalvarija (sa dve kapele: Latinska i Grčka), kapela Groba Gospodnjeg, koja se nalazi u centru rotonde zvane „Anastasis“ (grč. Vaskrsenje), Kapela pronalaska Svetog Krsta, i Kapela Svete Jelene. U sredini crkve se nalazi mala kamena kapela, koja čini ostatak pećine u kojoj je bilo položeno telo Hristovo i zove se Edikule ili Kuvuklija. U Kuvukliji je Hrist vaskrsao.

Postoje i posebna pravila ponašanja u crkvi, koja poštuju sve zajednice i poznata su pod nazivom „Status kvo“. Ipak se ponekad dešavaju nesporazumi i konfliktne situacije između različitih konfesija, kad jedna od strana prekrši neko od pravila ponašanja. Inače, ključeve Hrama Vaskrsenja Hristovog po tradiciji čuvaju dve muslimanske porodice (još iz vremena Saladina), koje svaki dan otvaraju vrata hrama.

 

PROČITAJTE KLIKOM OVDE NAJVAŽNIJE AKTUELNE VESTI