Veza između dva okeana

Zbog krivudavog oblika Paname, Atlantski okean je na severnoj, a Tihi okean na južnoj strani kanala, što je suprotno od uobičajene orijentacije ovih okeana prema američkom kontinentu. Na najužem mestu je širok 91,5 metara, a na najširem 350 metara. Dubina iznosi 13,7 metara. Uz Suecki kanal predstavlja jednu od najvažnijih pomorskih arterija sveta. Jedan od najvećih i najtežih građevinskih projekata ikada izvedenih, imao je ogroman uticaj na pomorski saobraćaj između dva okeana. Kanal proseca kroz Panamski zemljouz i pospešuje pomorsku trgovinu.

Istorija

Prvi planovi o prokopavanju kanala koji bi spajao ova dva okeana javljaju se još u 16. veku. U 19. veku, kada izgradnja kanala postaje izvesna, dolazi do sukoba dva glavna aktera: SAD i Velike Britanije. U seriji ugovora prvi je sklopljen 1850. na bazi priznanja jednakih interesa i prava u zoni budućeg kanala. Ugovor predviđa neutralizaciju budućeg kanala i slobodu plovidbe kako u doba mira tako i u doba rata, a kao garanti se pojavljuju obe ugovornice.

Krajem 19. veka SAD se okreću politici dominacije nad kanalom. Pravno to čine zaključenjem ugovora 1900. i 1901. Godine, koji je predviđao pravo SAD da same prokopaju kanal, regulišu plovidbu i upravljaju kanalom na bazi pravila analognih onim iz Carigradske konvencije iz 1888. godine o Sueckom kanalu. Nezadovoljni Senat SAD je odbio ratifikaciju, tražeći da u ugovor uđe i odredba koja bi ovlašćivala SAD da u određenim slučajevima suspenduju neutralizaciju kanala. To je učinjeno drugim ugovorom iz 1901. godine. SAD 1903. godine sklapaju sa Kolumbijom ugovor o koncesiji za gradnju kanala, koji je odbio da ratifikuje Kolumbijski parlament. Zbog toga su SAD inscenirale oružanu pobunu u Kolumbijskoj provinciji Panami, priznale Panamu za nezavisnu državu i iste godine sklopile sa njom ugovor o izgradnji i eksploataciji kanala.

Kanal je pušten u saobraćaj 3. avgusta 1914. godine, skraćujući put između Njujorka i San Franciska za preko 800 kilometara. Na osnovu ugovora sa SAD, Panama je dopustila SAD stalnu upotrebu i zaposedanje zone kanala koja obuhvata širinu od 16 kilometara, protežući se na razdaljini osam kilometara sa svake strane centralne linije od puta kanala. Nad ovom zonom su SAD imale suverenitet, dobile su pravo da u zoni kanala drže policiju, vojne trupe, grade utvrđenja, čime su se naročito koristile tokom Drugog svetskog rata. Kanal je neutralizovan i otvoren za prolaz trgovačkim i ratnim brodovima svih država na bazi pune jednakosti u pogledu uslova i plovidbenih taksa. To pravilo nije poštovano u praksi. Nakon stupanja u Prvi svetski rat SAD su zabranile prolaz neprijateljskim brodovima i sprečavale prolaz trgovačkih brodova neutralnih zemalja koji su prevozili robu silama Osovine. Isto su činili i u Drugom svetskom ratu.

Izgradnja

Konstrukcija kanala je bio jedan od najvećih i najtežih inženjerskih projekata ikada preduzetih. Imao je ogroman uticaj na brodarstvo između dva okeana, zamenjujući dugi i opasan put kroz Drejkov prolaz i rt Horn na najjužnijem vrhu Južne Amerike.

Gradnja kanala je bila prožeta problemima, uključujući bolesti (posebno malarija i žuta groznica) i odronima zemlje. Do kraja izgradnje procenjuje se da je ukupno 27.500 radnika umrlo u francuskim i američkim pokušajima izgradnje. Od otvaranja kanal je bio vrlo uspešan i nastavlja da bude ključna veza za međunarodni brodski prevoz. Svake godine više od 14.000 brodova prođe kanalom, prevozeći više od 205 miliona tona tereta. Kanal se sastoji od sedamnaest veštačkih jezera, nekoliko poboljšanih veštačkih kanala i tri kompleta prevodnica.

PROČITAJTE KLIKOM OVDE NAJVAŽNIJE AKTUELNE VESTI