KAKO SMO POSTALI PARTNER NATO-a Jugoslavija jednim sporazumom sa Amerikancima postala najjača vojna sila u ovom delu Evrope

Posle sukoba između Josipa Broza Tita i Staljina 1948. godine, Jugoslavija je bila suočena sa sve većim neprijateljstvom Sovjetskog Saveza.

Ovaj raskol je označio prekretnicu u politici Jugoslavije, koja je, iako socijalistička država, želela da ostane suverena i nezavisna od uticaja i kontrole Moskve. 

Sovjetski Savez, koji je zahtevao potpunu lojalnost, nije mogao da oprosti Jugoslaviji što nije sledila njegovu politiku bez pogovora i što se odupire direktnim naredbama komunističke partije SSSR-a.

Jugoslavija se tada suočila sa problemom moguće pretnje od sovjetske agresije, što je primoralo jugoslovensko rukovodstvo da potraži podršku na Zapadu.

Američka pomoć

Američka vlada ubrzo je prepoznala značaj jugoslovenske nezavisnosti od Sovjetskog Saveza i odlučila da pomogne u odbrani zemlje.

Prva pomoć stigla je 1950. godine, kada je Titov izaslanik Vladimir Velebit dobio pozitivan odgovor iz Vašingtona na pitanje da li bi Amerika mogla da snabde jugoslovensku vojsku oružjem. Tako je počela intenzivna vojna i finansijska podrška. Decembra 1950. godine američki Kongres je usvojio Zakon o hitnoj pomoći Jugoslaviji, nakon čega je Tito i zvanično zatražio vojnu podršku.

Početkom 1951. godine, potpisan je Pakt o vojnoj pomoći, i Jugoslavija je postala deo američkog programa vojne saradnje.

U narednim godinama, Jugoslavija je dobila sve vrste američke vojne opreme, osim atomske bombe.

Jugoslovenska armija obogaćena je sa 292 klipna, 192 mlazna i 43 nadzvučna aviona, što je Jugoslaviju stavilo rame uz rame sa najmodernijim vojskama tog doba. Dobijeni su i samohodni i bestrzajni topovi, protivavionska artiljerija, tenkovi, oklopna vozila, hiljade automata, bazuka, radio-opreme, transportnih i borbenih vozila, kao i napredne komunikacione tehnologije.

Ovaj nivo pomoći omogućio je Jugoslovenskoj narodnoj armiji (JNA) da postane jedna od najjačih sila na Balkanu i u Evropi.

Pregovori o ulasku Jugoslavije u NATO

Početkom pedesetih godina vođeni su ozbiljni pregovori o mogućnosti ulaska Jugoslavije u NATO.

Američka vlada i tadašnji zapovednik NATO snaga, general Dvajt Ajzenhauer, smatrali su da bi Jugoslavija, zbog svog strateškog položaja i vojnih kapaciteta, mogla da postane važan deo NATO-a i obezbedi južno krilo Evrope.

Ideja je bila da se Jugoslavija pridruži NATO-u zajedno sa Grčkom, Turskom, Španijom i Portugalijom, čime bi Alijansa zatvorila sve prilaze SSSR-u prema Sredozemlju.

Pregovori su uključivali najviše jugoslovensko rukovodstvo, uključujući Tita i njegove najbliže saradnike, kao i američke i britanske vojne zvaničnike.

Međutim, s obzirom na tadašnji vojno-politički balans i jugoslovensko insistiranje na nezavisnosti, Jugoslavija se ipak odlučila za nešto diskretniji savez koji je potom formiran, čime je osigurana regionalna odbrana.

Stvaranje Balkanskog pakta

S obzirom na sovjetsku pretnju, Jugoslavija je 1953. godine dodatno osigurala svoju poziciju potpisivanjem saveza sa Grčkom i Turskom. Ovaj trojni savez nazvan Balkanski pakt predstavljao je stratešku koordinaciju jugoslovenske, grčke i turske vojske, a bio je podržan od strane NATO-a, čineći Jugoslaviju neformalnim saveznikom ove organizacije.

Cilj ovog saveza bio je usmeravanje vojnih komandi i saradnje kako bi se osigurala stabilnost u jugoistočnoj Evropi i zaštitio region od potencijalne sovjetske agresije.

Formalizovan 1953. godine kroz „Ugovor o savezu, političkoj saradnji i uzajamnoj pomoći“, označio je blisku vojnu saradnju Jugoslavije sa zapadnim partnerima, ali u okviru posebnog, regionalnog saveza sa Grčkom i Turskom.

Balkanski pakt trajao je do 1957. godine, kada je Jugoslavija počela da revidira svoju spoljnu politiku, ali saradnja sa Zapadom i dalje je ostala značajna.

Zahvaljujući američkoj pomoći, Jugoslavija je ojačala svoju vojsku, a Jugoslovenska narodna armija postala je četvrta najjača armija u Evropi.

Ovaj pakt, iako privremen, pokazao je da je Jugoslavija postala ozbiljan faktor na Balnaku i partner NATO-a i to kao prva socijalistička država koja je sarađivala sa Zapadom i gradila svoj sistem uz pomoć kapitalističkih resursa.

BONUS VIDEO

PROČITAJTE KLIKOM OVDE NAJVAŽNIJE AKTUELNE VESTI