KRUŠEDOL - SVETINJA STARA POLA MILENIJUMA Jedna od najznačajnijih i najstarijih pravoslavnih manastira

Manastir Krušedol pripada Eparhiji sremskoj Srpske pravoslavne crkve i predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture od izuzetnog značaja. Nalazi se na jugoistočnim obroncima Fruške gore u Vojvodini.

Sam manastir se nalazi u ataru sela Krušedol, na putu između sremskog gradića Irig i sela Maradik.

Manastir je zadužbina porodice poslednjih srpskih despota u Sremu - Brankovića. Krušedol se sastoji od dve celine, muškog manastira sa crkvom posvećenom Blagovestima koji je osnovao vladika Maksim Branković i ženskog manastira sa crkvom posvećenom Sretenju, koji je podigla njegova majka, zamonašena despotica Angelina.

Vladika Maksim započinje izgradnju Manastira Krušedol koji postaje sedište Beogradsko-sremske mitropolije. Sagrađeni su manastirska crkva posvećena Blagoveštenju i konaci na zemljištu srpskog despota Jovana Brankovića između 1509. i 1521. godine. Prethodno je despot Jovan u Berkasovu izdao darovnu gramatu 4. maja 1496. godine, u kojoj je naveo da „16 svojih u Sremu ležećih sela daje“ Manastiru Krušedolu. Porodica Đorđa Brankovića, dva patrijarha Srpske pravoslavne crkve i kralj Milan Obrenović su sahranjeni u Krušedolu.

Manastir je osnovao despot Đorđe Branković (u monaštvu nazvan Sveti Maksim) uz pomoć vlaškog vojvode Jovana Njagoja, između 1509. i 1516. godine. Neki istraživači smatraju da se na tom mestu nalazilo svetilište stare slovenske vere.

Nedaleko od Manastira Krušedola, majka Angelina je podigla crkvu i ženski manastir u kojem je i sama živela. Ta crkva je kasnije postala parohijska crkva sela Krušedola. U 19. veku su još postojali ostaci manastirskih ćelija u kojima je živela krušedolska porodica Ćelijašević. U istoriji monaštva se postojanje dvojnih manastira može pratiti od najstarijih vremena, a mogućnost njihovog osnivanja predviđena je već tipikom Svetog Vasilija Velikog.

U manastiru su održana dva srpska crkveno-narodna sabora 1706. i 1708. godine.

Sredinom 17. veka manastir ima impozantan broj kaluđera. Bilo ih je po svedočenju vladike Melentijevića (1723) tada - 90 kaluđera i 12 staraca koji su živeli u „kinovijskoj zajednici“. Prilikom povlačenja Turaka iz Srema 1716, manastirski konaci su oštećeni, a crkva spaljena. Bilo je to tokom opsade Petrovaradina, kao i nakon turskog poraza. Arhimandrit Dimitrije Krestić je tada zapisao: „Manastir kao i sav predeo Turci poharaše, monahe koji se nisu uklonili, potukoše, a telesa svetitelja isekoše i iskomadaše“.

Shutterstock

Obnavljanje manastira je počelo 1721. godine i završeno krajem šeste decenije 18. veka. Mitropolit Vićentije Popović je napravio opštu kuhinju, trpezariju i podrum.

Najveće zasluge je imao Nikanor Melentijević, episkop Pečujski. On je tu bio od prvog dana monaškog života; prošao sve stepenice od đaka, preko đakona do sveštenika. Patrijarh Arsenije ga je postavio za arhimandrita Krušedolskog, a Mitropolit Sofronije - za episkopa Pečujskog. Ali kada je saznao da je izgoreo Manastir Krušedol, on je ostavio svoju vladičansku stolicu u Pečuju, došao na Frušku goru i sav se posvetio obnovi Krušedola. Podigao je dugu istočnu stranu manastira sa kapelom, uz koju je napravio svoju ćeliju prozvanu „Vladikina soba“. Izgradio je još i gostionicu i ostave za useve, čije je plodove manastir desetkom ubirao. U manastiru se Nikanor i upokojio 1739. godine, a na grobnom spomeniku je bilo uklesano: „Bist velikij ktitor“.

Uz zapadno krilo konaka izgrađen je visoki barokni zvonik 1726, visok 16 hvati, koji su platili Novosađani Bogdanovići - Nedeljko, Stojić i Vasilije. Braća su postavila i zvona, ali i crkvu pokrila. Između 1742. godine, kada je produžena prednja strana manastira, i 1750. godine obnovljena je crkva. Izgradnja četvorostranih manastirskih konaka završena je 1753. godine. Proiguman Pajsije podigao je pred crkvom klisarnicu sa ćelijama i podrumom. Duhovnik Sofronije obnovio je ćelije. Hadži Isaija iz Manastira Grabovca, napravio je nove stolove i krstove.

Tokom 1855-1856. godine vršena je velika obnova zdanja i manastirskih krovova. Knez Mihajlo Obrenović je 1856. godine dao manastiru 2000 zlatnika za opravku, a Stefan Ristić Karlovčanin, advokat, platio je da se plehom pokrije oltar na kapeli Sv. Maksima, arhiepiskopa i Despota srpskog, u kojoj su tada bile mošti prepodobne majke Angeline.

Shutterstock

Georgije episkop Temišvarski je 1751. godine dao da se oslika oltar. Jovan episkop Karansebeški je 1756. godine realizovao oslikavanje srednje crkve i izgradio pevnice. U crkvi postoje dva sloja zidnog slikarstva. Stariji sloj su freske slikane između 1543. i 1546, a drugi sloj su uzane zidne slike koje su nastale između 1750. i 1756. godine. Na zapadnoj fasadi crkve je freska sa predstavom Strašnog suda, koja je nastala krajem 17. veka.

Godine 1724. manastirsko bratstvo je činilo 26 kaluđera, među kojima su bili: Nikanor Melentijević, episkop Krušedolski, Atanasije, arhimandrit Krušedolski, proigumani Avakum i Georgije, Stefan duhovnik, Hadži Avakum, te devet jeromonaha, šest đakona i četiri prosta monaha. U Drugom svetskom ratu, manastir nije razoren, ali je opljačkana bogata i vredna manastirska riznica. Manastir je posle rata obnovljen, a na dan 13. avgusta 2009. godine Srpska pravoslavna crkva, Eparhija sremska i Manastir Krušedol proslavili su veliki jubilej - pet vekova, pola milenijuma, postojanja ove velike srpske svetinje. Tom prilikom Sveti Arhijerejski Sinod Srpske pravoslavne crkve odlikovao je Manastir Krušedol ordenom Svetog Save prvog stepena, koji je posle Svete Liturgije uručen visokoprepodobnom arhimandritu igumanu Savi.

 

PROČITAJTE KLIKOM OVDE NAJVAŽNIJE AKTUELNE VESTI