CENTAR SRPSKE KNJIŽEVNOSTI SREDNJEG VEKA Manastir koji je posvećen jednom svecu i jednom pustinjaku

 

Manastirska crkva ima oblik upisanog krsta sa jednim kubetom, ispred koga je nekoliko godina kasnije dodat narteks sa kubetom iste veličine. Danas je očuvan originalni živopis, koji su radila četvorica autora, čija su imena zabeležena na frizu (tri imena su opstala, dok je četvrto izbrisano), a među freskama se ističu predstave samog ktitora Jovana Olivera sa modelom crkve, Oliverove žene Marije Ane, kao i srpskog vladara Dušana, koji je bio kralj od 1331. do 1346. godine a car od 1346. do 1355, i njegove žene Jelene.

U srednjem veku, taj deo današnje Severne Makedonije bio je bogat i veoma naseljen kraj. Ceo taj prostor bio je pod vlašću Marije, udovice srpskog kralja Stefana Dečanskog. Oko 1337. godine njen posed prelazi u ruke velikog vojvode Olivera. Manastir je bio posvećen Sv. Arhanđelima, a čine ga tri zdanja, zidana u tri različita vremena. Sam manastir je nastao 1341. godine, i docnije je dograđivan.

Ktitor je bio najmoćniji velikaš tada kralja Dušana - Jovan Oliver. Car Stefan Dušan je 1347. godine izdao u Skoplju hrisovulju kojom se osniva episkopska stolica u Lesnovu. Životopis lesnovske crkve sačuvao je predstave likova prva dva zletovska episkopa, koji su rezidirali u Manastiru Lesnovo. Manastir Lesnovo je jedno od najpoznatijih i viđenijih središta književne delatnosti 14. veka, gde nastaje mnogo rukopisa. Pri manastiru je radila srpska manastirska škola, iz koje su potekli mnogi znameniti sveštenici. Srpska škola pri manastiru je vršila prosvetni rad od 18. veka pa sve do 1886. godine. Tako je u njoj se formirao Srbin Evstahije, veliki samokovski mučenik. Tog samokovskog mitropolita su Turci živog prikovali na gradsku kapiju, 1792. godine, zato što se nije hteo odreći pravoslavne vere i srpskog imena. Samokovska mitropolija je postojala do 1766. godine, kada je ukinuta Pećka patrijaršija. Drugo poznato ime je protopop Jovan „od Kratova“, krasnopisac iz 16. veka. U fruškogorskom manastiru Velika Remeta čuvalo se jevanđelje sa koricama okovanim srebrom, divno ukrašeno, pisano na srpsko-slovenskom jeziku, 1580. godine od strane „protopopa Jovana Srbina iz Kratova“.

Crkva ima osnovu upisanog krsta nad kojim se uzdiže kube čiji su uglovi (a ne prozori, kako je uobičajeno) orijentisani kao i crkva. U skladu sa tim je orijentisana oltarska apsida, koja je više plitak segment, a ne polukrug, tako da se njena koloneta poklapa sa kolonetom dvodelnog oltarskog prozora.

Nekoliko godina nakon gradnje crkve dodat joj je narteks sa kubetom koje je urađeno na isti način kao i originalno. Sam ulaz u crkvu čini dvodelni otvor, što je čini jedinstvenom u sklopu tzv. vardarskog stila kome pripada. Taj tip vrata se može naći u crkvama u Solunu i u Hilandaru, a postaće čest motiv tek u moravskom stilu.

Istoričar Miloš S. Milojević u svom delu „Naši manastiri i kaluđerstvo“ iz 1881. godine u popisu poznatijih srpskih manastira srpskih navodi i Lesnovski manastir za koji kaže: „Lesnovski manastir, u Kratovskoj nahiji, hram sv. Aranđela, zadužbina je Jovana Olivera i Dušanova, mesto boravljenja moštiju Srbina sveca, sv. Gavrila tako zvanog Leskovskog“.

Manastir Lesnovo je u srednjem veku, ali i kasnije, bio značajan centar monaštva, pismenosti i prepisivačke delatnosti. Književno nasleđe iz ovog duhovnog centra je veliko i raznovrsno. Lista rukopisa je prilično velika, ali nijedan rukopis nije sačuvan u samom manastiru. U njemu su se prvobitno nalazili rukopisi koji su napisani u Lesnovskom manastiru i rukopisi koji potiču iz manastirske biblioteke, ali za koje nije potvrđeno da su tu i prepisani. Najpoznatiji su rukopisi koje je sastavio Stanislav Lesnovski ili Stanislav Gramatik, srpski pisar iz Manastira Lesnovo. On je živeo i stvarao svoja dela u srpskoj državi kralja Stafana Dečanskog i njegovog sina Stefana Dušana u prvoj polovini 14. veka.

 

PROČITAJTE KLIKOM OVDE NAJVAŽNIJE AKTUELNE VESTI