VEČNA USPOMENA NA SRPSKU PRINCEZU JELENU Manastir Krka: Ukras i ponos pravoslavnih Srba iz Dalmacije koji je preživeo nekoliko razaranja i ratova

Manastirski kompleks uobličen je u 18. veku i sa manjim izmenama, do kojih je došlo tokom sledećeg stoleća, sačuvan je do danas. Manastirska crkva, konaci, trpezarija i pomoćne zgrade zatvaraju malo unutrašnje pravougaono dvorište, koje je sa svih strana okruženo tremovima.

Glavna manastirska crkva je sagrađena iznad pećine, za koju još nije pouzdano ustanovljeno kada je nastala, a ne zna se ni njena prava namena. Reč je o krečnjačkoj pećini nastaloj prirodnim putem, ali se vidi i učinak ljudi - pregradni zidovi su načinjeni sigom, vrstom karbonske stene. Zidovi u svim prostorijama su neukrašeni, osim što se ponegde može naći pokoji sada nečitljivi natpis i poneki simbol. U ovim podzemnim prostorijama, osim velikog broja grobnica, pronađeno je i nekoliko predmeta iz rimskog doba. Sve ovo bi moglo ići u prilog legendi da su prostorije, kao i grobnice, nastale u ranohrišćanskom periodu, kada su hrišćani bili primorani da se skrivaju i vrše obrede u sličnim pećinama.

Sadašnja crkva je oblika sažetog upisanog krsta, a sastoji se od dve celine nejednakih osa. Istočni deo čine oltarski prostor i centralni deo nadvišen kupolom. Taj centralni deo nadograđen je u 16. veku na neku stariju građevinu koju u najvećoj meri čini današnja priprata - zapadni deo, dosta uži od istočnog dela crkve. Pripratu prostorno čine tri traveja. Srednji travej je najširi i u njega vodi glavni ulaz u crkvu. Da li je sadašnja priprata bila zasebna celina ili predstavlja ostatak neke prethodne građevine koja se nalazila na ovome mestu nije poznato, ali je vrlo moguće da njeni donji delovi pripadaju građevini nastaloj 1350. godine.

Osnivači manastira su monasi iz Svete zemlje

Predanje kaže da su manastir na današnjem mestu osnovali monasi prispeli iz Svete zemlje i to iz Manastira Sv. arhistratiga Mihaila, kojeg je tamo podigao kralj Milutin. Njih je na to nagovorio ispovednik princeze Jelene, monah Ruvim.

Odgovor na pitanje zašto je baš na tom mestu podignut ovaj pravoslavni svetoarhangelski manastir može se možda naći u tvrdnji starorimskog istoričara Lucijusa, koji govori o propovedima apostola Pavla Dalmatincima u prostoru oko reke Krke. Blizina rimskog vojničkog grada Burnuma i katakombe ispod samog manastira osnažuju tu tvrdnju i navode na zaključak da su osnivači manastira znali za to pa da su upravo tu i ustanovili ovu svetinju.

Krka je bio i ostao duhovni centar pravoslavnih Srba

Pedesetak godina kasnije, 1402. godine, kako stoji u zapisu iznad ulaza, manastir je dograđen. Od vremena osnivanja pa do našeg vremena manastir Krka je bio i ostao duhovni centar pravoslavnih dalmatinskih Srba, a i šire. Isto tako, nije prestao da bude molitveno mesto i jednom broju katolika Hrvata. On je živo svedočanstvo o duhovnom jedinstvu Srba. Dabrobosanski mitropoliti, kao što su Gavrilo 1578. i kasnije Aksentije i Teodor, administrirali su nad Manastirom Krkom. U 17. i 18. veku to su činili i neki crnogorski arhijereji, kao sv. Petar Cetinjski, ili mitropolit Sava Petrović. Po blagoslovu patrijarha Pajsija Janjevca i mitropolita dabrobosanskog Teodora, pri manastiru Krki je 1615. osnovano bogoslovsko učilište. Ono je radilo do 1647, kada su učenici i njihovi nastavnici monasi pred turskom najezdom morali pobeći najvećim delom u Zadar, a jednim delom u Sremske Karlovce. Manastirska bratija se vratila u manastir 1650. godine, a bogoslovija je ponovo otvorena tek 1964. godine.

Manastir Krka odavno i nadaleko je poznat po izuzetno bogatoj manastirskoj riznici: tu su prispevale brojne dragocenosti neprocenjive vrednosti ne samo iz srpskih krajeva, nego i iz Jerusalima, Svete Gore, Venecije i carske Rusije.

Pomenimo samo epitrahilj sv. Save i Oktoih Božidara Vukovića. Tu su i knjige Vuka Stefanovića Karadžića i Dositeja Obradovića na kojima su oni, kao autori, ispisali svoju posvetu Manastiru Krki. Ovome svakako treba pribrojiti i paterik iz 1346. nazvan „bugarski“ na čijim koricama piše: „Sija Knjiga Manastira Vilendara“.

U manastirskoj crkvi se čuvaju čestice nekolicine svetiteljskih moštiju, kao što su sv. Trifuna, sv. Nikole, sv. Antipe, sv. Haralampija, sv. Vlasija i drugih. Brojna su imena srpskih velikana koji su posećivali manastir Krku ili bili u čvrstoj vezi s njim. Uz Dositeja Obradovića i Gerasima Zelića, bili su to Simo Matavulj, Nikola Tesla, Mirko Korolija, Miloš Crnjanski, Vladan Desnica i drugi. Pri samom kraju 20. veka u manastiru je radila i likovna kolonija, gde su svoj stvaralački trag ostavili brojni srpski umetnici.

 

PROČITAJTE KLIKOM OVDE NAJVAŽNIJE AKTUELNE VESTI