SPOMENICI Tragom dobrotvora i zadužbinara sahranjenih na Novom groblju u Beogradu: Priče o velikim ljudima

Prateći sajt JKP Pogrebne usluge i rubriku „Znamenite ličnosti“, pažnju nam je privukla kolona dobrotvori i zadužbinari. Lista nas je ostavila zatečenim jer se na njoj nalaze skoro sva imena naših najpoznatijih i najvećih dobrotvora, a njihova grobna mesta su ovde, u samom centru Beograda, na Novom groblju.

Priče o tim velikim ljudima nižu se jedna za drugom, a skoro sve te velikane objedinjuje zajednička misija koja ih je vodila, a to je da su sve što su imali ostavljali narodu, Univerzitetu, ili drugim ustanovama za materijalno, intelektualno i duhovno uzdizanje čoveka i naroda, verovatno smatrajući da ono što činimo drugima činimo i sebi samima. Među prvim velikim imenima izdvojilo se ime čuvenog trgovca, velikog srpskog dobrotvora Ilije Milosavljevića Kolarca (1789-1878). Iza ovog velikog dobrotvora ostao je testament kojim je ostavio svoje imanje (oko milion tadašnjih dinara) Fondu za stvaranje beogradskog univerziteta i Fondu za pomaganje književnosti. Danas ga se sećamo po velikom zdanju Kolarčevog narodnog univerziteta na Studenskom trgu, ali i kao nekog ko se prvi setio onih neznanih i znanih vojnika poginulih za Otadžbinu, koji nemaju nikoga da im ime zapamti i sveću zapali. Ilija Milosavljević Kolarac je zajedno sa Tomom Vučićem Perišićem 1857. godine ustanovio „Fond za pominjanje onih koji su izginuli za otadžbinu“. Prvobitno je bio sahranjen pored svoje voljene supruge Sinđelije na starom groblju koje se nalazilo na Tašmajdanu, a 1927. godine prilikom zatvaranja groblja oni su preneti i sahranjeni u Aleji velikana na Novom groblju u grobnici nad kojom se uzdiže monumentalni spomenik, takođe prenet sa starog groblja.

Alo/JKP pogrebne usluge

Grobnica velikog dobrotvora

Pregledom znamenitih ličnosti na sajtu JKP Pogrebne usluge došli smo i do podatka da se na Novom groblju u parceli 79 nalazi grobnica trgovca i dobrotvora kapetana Miše Anastasijevića (1803-1885), čiji posmrtni ostaci, i pored više inicijativa da se prenesu u otadžbinu, i danas počivaju po njegovoj želji u Kležanima u Rumuniji. Kameni beleg na grobnici svedoči o planovima da jednog dana možda ipak i on zauzme mesto među svim ostalim velikanima sahranjenim na Novom groblju, uz svoju suprugu Hristinu. Desno od Crkve Svetog Nikole, na samoj sredini Aleje velikana, uzdiže se monumentalna kapela, jedina koju je država podigla jednom dobrotvoru. Kapela je podignuta srpskom dobrotvoru i sinu kneza Mihaila Obrenovića Velimiru Teodoroviću (1849-1898). Tragična sudbina ovog velikog dobrotvora osuđenog da svoj životni vek provede van granica otadžbine delimično je ispravljena trideset godina nakon njegove smrti podizanjem impozantne kapele, koja je rad arhitekata Petra Popovića i Vasilija Androsova. Bista u kapeli rad je vajara J. Krenea i oslikava prosvećenu i produhovljenu ličnost rano preminulog dobrotvora. Uz samu Aleju velikana nalazi se i grobnica čuvenog trgovca i dobrotvora Luke Ćelovića Trebinjca (1854-1929), sahranjenog u parceli 29. Svoje veliko imanje vredno preko 50 miliona dinara: ceo kvart oko današnjeg Ekonomskog fakulteta, zgrade u Kraljevića Marka 1, Javorskoj 7 i 9, Karađorđevoj 65, Gavrila Principa 16, Andrićevom vencu 2, zatim prostor oko Železničke stanice, izuzimajući male legate rodbini, testamentom je zaveštao Beogradskom univerzitetu, iako on sam nije imao velike škole, znao je da budućnost države počiva na obrazovanju i nauci. U parceli 9, u blizini Crkve Sv. Nikole nalazi se grobnica drugog velikog dobrotvora, pukovnika Đoke Vlajkovića (1831-1883), koji je osnovao Fond Đoke Vlajkovića, iz koga studenti i danas dobijaju stipendije. Ministarstvo prosvete je tridesetih godina od sredstava Zadužbine u Vlajkovićevoj ulici br. 5 sazidalo reprezentativnu zgradu na kojoj je, pored natpisa „Zadužbina Đoke Vlajkovića“, postavljena i njegova bista, a Vlajkovićeva ulica u centru Beograda, dobila je ime po njemu. Đoka Vlajković je bio jedan od retkih dobrotvora koji su imali decu, ali nisu zaboravili i one druge kojima je trebala pomoć.

Naša Florens Najtingel

Među tim velikanima izdvaja se i Vladimir Matijević (1854 –1929), dobrotvor i osnivač „Privrednika“, društva za podizanje srpske privrede na području Hrvatske i Slavonije, čiji je moto bio ulagati u ljude u njihovo znanje i obezbeđivanje posla, jer na ljudima počiva zemlja, a ne na praznim zgradama i nenastanjenim prostorima. Tu se pominju i imena čuvenog dobrotvora Vladimira - Vlajka  Kalenića (1851-1908), Vanđel Tome (1834-1906), zatim inženjera, ministra i narodnog poslanika, predsednika Beogradske opštine Miloša Savčića (1865-1941), Goluba S. Janića (1851-1918), čija bista još uvek krasi Hotel „Balkan“, ali i jedne žene, dobrotvorke, osnivačice Kola srpskih sestara Delfe Ivanić, dobitnice medalje za milosrđe „Florens Najtingejl“ i mnogih drugih medalja za svoj humanitarni rad.

Alo/JKP pogrebne usluge

Priče o ovim i mnogim drugim dobrotvorima i zadužbinarima ožive u vođenoj turi po Novom groblju „Veliki ljudi široke duše“ koju vodi istoričarka umetnosti dr Violeta Obrenović u okviru godišnjih obilazaka Novog groblja u Beogradu pod pokroviteljstvom JKP „Pogrebne usluge“. Početak nove serije obilazaka Novog groblja najavljen je za april naredne godine.

PROČITAJTE KLIKOM OVDE NAJVAŽNIJE AKTUELNE VESTI