BOŠNJACI SVOJATAJU I SRPSKA JEVANĐELJA: Kako su međe srpskog kulturnog blaga postale političko pitanje

 Iako stvorena pod okriljem Srpske prvoslavne crkve i pisana na ćirilici ta duhovna baština proglašava se temeljem državnosti susednih država.

Tako, skoro neverovatno zvuči da kulturni i naučni poslenici u Sarajevu kao bosanski spomenik kulture proglašavaju Čajničko jevanđenje staro više od 500 godina. A srpski istoričari i lingvisti upozoravaju da se sva jevanđenja nastala na području srednjovekovnih Bosne i Huma prisvajaju i izdaju u Sarajevu kao bosanska jevanđelja.

Srpska naučna javnost oštro je reagovala što je Čajničko jevanđelje proglašeno nacionalnim spomenikom BiH, a ukazano je i na falsifikovanje činjenica koje je zvanična sarajevska Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika u obrazloženju navela, tako da se stiče utisak da je ova dragocenost pripadala nepostojećoj bosanskoj pravoslavnoj crkvi, a ne Srpskoj pravoslavnoj crkvi.

Tako Komisija navodi da je Čajničko jevanđelje jedina srednjovekovna rukopisna knjiga bosanske provenijencije do danas sačuvana u BiH, da je pisano brzopisno, polustavom bosanskog tipa, da je srednjovekovni "Bosanski rukopis Crkve bosanske", da su kod pisara jevanđelja zastupljene "osobine bosanske škole"...

Međutim, nisu navedeni stvarni podaci: da se radi o jevanđelju starom više od 500 godina i da se za sve to vreme nalazi u Srpskoj pravoslavnoj crkvi Vaznesenja Hristovog i Crkvi Uspenja presvete Bogorodice u Čajniču, da je protekle vekove Jevanđelje kontinuirano korišćeno kao bogoslužni predmet za liturgijsku službu u Srpskoj pravoslavnoj crkvi, da je pisano ćirilicom, da je ova knjiga u potpunosti pravoslavna i da predstavlja celinu sa objektima Crkve, ostalim pisanim i štampanim crkvenim knjigama, ikonama...

Osim jevanđenja, u Sarajevu se kao bosanski kulturni spomenici "vode" i Povelja Kulina bana iz 12. veka pisana na ćirilici, ali i srednjovekovni stećci.

Pre nekoliko godina javnost se digla na noge kada su Povelju Kulina bana, a povodom 830 godina njenog postojanja, u Sarajevu nazvali "rodnim listim bosanske države".

Srpski istoričari i lingvisti postavili su pitanje:

- Povelja Kulina bana počinje rečima "U ime Oca i Sina" a ne sa "Alahu ekber", pa kako to može biti rodni list Bosne?

Oni pojašnjavaju:

- U ime Oca, Sina, Svetog duha obećao je ban Kulin Dubrovčanima slobodu kretanja na teritoriji Bosne, oslobodivši ih plaćanja carine ovim dokumentom, a reči je ispisao srpski pisar Radoje. Povelja ima najveći značaj za narod čiji je spomenik jezika i kulture - srpski, zatim, šire, kao spomenik slovenske pismenosti i, na kraju, to je značajan spomenik u riznici evropske i svetske baštine.

Akademik, profesor dr Slobodan Remetić kaže za naš list da je ova povelja, kao i sve istorodne tadašnje srpske ćiriličke povelje, overena njihovim početkom, koji uglavnom glasi "U ime Oca i Sina i Svetago duha", čime se pečatira hrišćanska pripadnost njihovih izdavača.

- Bogata riznica falsifikata današnjih bošnjačkih institucija "obogaćena" je izdavanjem Povelje bez navedenog hrišćanskog obeležja - kaže prof. Remetić. - Povelja Kulina bana se svrstava u srpske ćiriličke spomenike. Reč je u stvari o prvoj ćiriličkoj povelji, pisanoj uglavnom tadašnjim narodnim štokavskim govorom. Njena struktura, pa ni stil, ne razlikuju se od istorodnih dokumenata pisanih, primera radi, u Raškoj i slatih susedima, ponajviše Dubrovčanima. Najviše povelja koje su njima slate sačuvano je, srećom, u Dubrovačkom arhivu.

Da je Povelja spomenik srpske pismenosti, smatra i dr Sreto Tanasić, predsednik Odbora za standardizaciju srpskog jezika.

- Pre trke za identitetom onih koji misli da im ga manjka bilo je nesporno da je ova povelja spomenik srpske pismenosti - naglašava Tanasić. - To je toliko nesporna činjenica da je nemoguće bilo kakvo falsifikovanje. Uostalom, godinu dana pre nastanka Povelje Kulina bana, rimski papa u pismu dubrovačkom nadbiskupu kaže da je Bosna srpsko kraljevstvo. I nije to jedini papski dokumenat od ovog vremena do polovine 13. veka u kome se Bosna tako krsti. I nisu to jedine istorijske potvrde o karakteru srednjovekovne Bosne, ima ih mnoštvo. Kao što je Miroslavljevo jevanđelje najstariji i najznačajniji pisani celovit spomenik srpske redakcije staroslovenskog crkvenoslovenskog jezika, tako je i Povelja najstariji pisani spomenik na srpskom narodnom jeziku.

I srednjovekovni stećci decenijama su predmet sporenja kome pripadaju.

Prof. Branko Letić nema dilemu:

- Konkretne činjenice pokazuju da je na većini stećaka bio urezan krst, da krst podrazumeva i tekstualni zapis "U ime Oca i Sina i Svetog Duha", da su pojedini stećci, npr. sljemenici, građeni kao replike crkvi, da su na njima urezane niše koje imaju analogiju sa crkvenim zidnim slikarstvom, čak se u nekim javlja i naivni reljef Bogorodice s mladencem...

Stećaka ima i u Hrvatskoj, ali u toj državi najviše je na udaru blago Srpske pravoslavne crkve. Osim što su te dragocenosti prisvajane i otimane, mnogo toga je i uništeno. Tokom Drugog svetskog rata, u zloglasnoj NDH, spaljeno je i pokradeno 456 pravoslavnih manastira i hramova. U tome su, osim neposrednih izvršilaca ustaša, učestvovali i "domoljubni intelektualci":

- Stručnjaci su ušli u arhive i manastire i selektovali materijal: deo za uništavanje i deo koji je "spasavan" da bi bio proglašen srednjovekovnim rukopisima pisanim hrvatskom ćirilicom - kaže Nikola Kusovac, istoričar umetnosti. - Opljačkano blago iz manastira i crkava sa teritorije NDH nikad nije u potpunosti vraćeno SPC, već je ugurano u depoe Sveučilišne biblioteke, Jugoslovenske akademije znanosti i umetnosti i Povijesnog muzeja Hrvatske, uz cinično obećanje Vladimira Bakarića da će jednog dana srpska baština biti izložena u "muzeju Srba u Hrvatskoj". U Hrvatskoj i Makedoniji, srpske srednjovekovne bogomolje i dokumenta morala su da budu nazivani - vizantijskim!

Ono što je preživelo NDH, na udaru se našlo u ratovim devedesetih godina prošlog veka, a Srbi poučeni istorijom spasavali su šta su mogli. Međutim, Hrvatska je nakon rata tražila da se to vrati, što je velikim delom i učinjeno. Međutim, Hrvati potražuju povraćaj još 1.065 predmeta, a to je u jednom momentu bio i njihov uslov da daju zeleno svetlo za priključenje Srbije EU.

(Novosti)

PROČITAJTE KLIKOM OVDE NAJVAŽNIJE AKTUELNE VESTI