GODIŠNJICA JEDNOG OD NAJVAŽNIJIH DOGAĐAJA IZ ZAJEDNIČKE ISTORIJE Nikolaj Rajevski - Vek i po ljubavi

Početkom septembra ove godine obeležava se godišnjica jednog od najpotresnijih i najvažnijih događaja iz naše zajedničke istorije. Pre tačno 147 godina, 2. septembra 1876. godine, boreći se protiv Turaka kod mesta Gornji Adrovac poginuo je jedan od najistaknutijih predstavnika Rusije tog perioda, izuzetan vojnik, plemić, naučnik, publicista, ubeđeni slavenofil i prototip lika grofa Vronskog iz romana „Ana Karenjina“, Nikolaj Nikolajevič Rajevski.

Šta je nateralo jednog od najvećih predstavnika svoje generacije da napusti porodicu, službu, otadžbinu i ode da ratuje kao dobrovoljac za daleku Srbiju, Crnu Goru i Hercegovinu?

Foto Ruski dom

Nikolaj Rajevski rođen je na Krimu 1839. godine kao potomak poznate ruske vojničke dinastije. Njegov deda, Nikolaj Rajevski, bio je general i heroj Borodinske bitke, a otac - general poručnik i osnivač Novorosijska. Uprkos tome što je rano ostao bez oca, dečak je stekao odlično obrazovanje u Italiji, Engleskoj i Francuskoj, a od 17. godine uči od vodećih naučnika Ruske imperije. Na Univerzitetu u Moskvi Nikolaj Rajevski se upoznaje sa Ivanom Aksakovim i tako počinje da se interesuje za ideju slavenofilstva. Po završetku univerziteta 1862. godine, Rajevski se opredeljuje za vojnu karijeru i priključuje se elitnoj gardi Husarskog puka Njegovog veličanstva. Rajevski je služio sa velikim uspehom i gradio fenomenalnu karijeru. Ipak, 1870. prelazi u Turkestan u aktivnu vojsku. Do 1874. godine Rajevski se ne samo istakao u bitkama već je i podrobno proučio lokalnu kulturu. Za kratak period u Turkestanu uspeo je da postavi osnove uzgoja pamuka, otvorio je plantaže pirinča, sadio vinovu lozu, pokrenuo proizvodnju svile i objavljivao naučne radove.

Kada je 1876. godine počeo rat između Srbije i Turske, Rajevski je služio u Odesi. U težnji da pomogne srpskoj braći, Nikolaj Rajevski 11. avgusta 1876. godine po novom kalendaru daje ostavku i odlazi da se kao dobrovoljac bori za oslobođenje Srbije, Crne Gore i Hercegovine.

Tada je ujedinjenom vojskom u Srbiji komandovao slavni ruski general Mihail Grigorjevič Černjajev. Vlada Rusije, u strahu od potencijalnog međunarodnog skandala, nije želela da pusti Černjajeva na Balkan. Iz tog razloga on u tajnosti napušta Rusiju, svega nekoliko sati pre nego što su dobili nalog o zabrani prelaska granice. Srpski kralj Milan u Beogradu imenuje Mihaila Černjajeva za glavnog komandanta čitave srpske armije, što je izazvalo u Rusiji veliko oduševljenje i dolazak velikog talasa ruskih dobrovoljaca u Srbiju.

Foto Ruski dom

Preko 4.500 ruskih vojnika i oficira, među kojima je bio i Nikolaj Rajevski, priključili su se borbi protiv Turaka za oslobođenje Balkana. Tek što je stigao na front 21. avgusta, pukovnik Rajevski je dobio od Černjajeva poseban odred pod komandu. Prvi rezultati su ubrzo postigli: 25. avgusta je odred pod komandom Rajevskog razorio desno krilo turske armije u bici kod Aleksinca. U boju je ubijen konj pukovnika, ali se on bacio u napad sa isukanom sabljom. Posle velikih uspeha Černjajev daje Rajevskom pod komandu celo desno krilo armije.

Međutim, početkom septembra turska armija uspeva da izvede lažni manevar, zahvaljujući kome je 60.000 turskih vojnika napalo triput manje desno krilo srpske vojske. Na samom početku bitke Nikolaj Rajevski biva ubijen, a desno krilo srpske armije, izgubivši svog komandanta, biva poraženo.

Drevni filozofi su tvrdili da svaka slavna pobeda ima u osnovi podvig heroja, koji je žrtvovao svoj život za dobrobit svih. Ovakva žrtva inspiriše vojsku, koja besno kreće u napad i dostiže odlučujuću pobedu.

Pogibija Rajevskog je ostavila veliki trag kako na Srbiju, tako i na Rusiju. Srpsko društvo udostojilo ga je najvišim počastima: opelo pukovniku držao je srpski mitropolit Mihajlo u prisustvu kralja Milana i svih ministara u srpskoj vladi. U Rusiji je herojska smrt Nikolaja Rajevskog uslovila takav porast proslovenskog duha, da je car doneo odluku da se umeša u dešavanja na Balkanu i počne rat protiv Turske.

Na kraju krvavog Rusko-turskog rata 1877–1878. ruska armija je oslobodila Balkan i postigla nezavisnost Srbije, Crne Gore, Rumunije i autonomiju Bugarske. Nažalost, u težnji da spreče ujedinjenje Srbije i Crne Gore i stvaranje novog ruskog saveznika, Austrougarska je okupirala Bosnu i Hercegovinu. Treba istaći da je ovaj korak Beča postavio minu u temelje Austrougarske, koja je kroz 36 godina uništila imperiju.

I šta je to nateralo Rajevskog da život da za slobodu Srbije, Crne Gore i Hercegovine? Najbolje je na to pitanje odgovorio omiljeni Hristov učenik Jovan Bogoslov pre 2.000 godina. Razlog za žrtvu Rajevskog bila je ljubav. Jer „od ove ljubavi niko nema veće, da ko život svoj položi za prijatelje svoje.“

Danas ovaj citat apostola Jovana krasi kupolu Crkve Svete Trojice u Gornjem Adrovcu. Na južnom zidu prelepog hrama oslikana je freska pokrštavanja Rusije, a na severnom je prikazano pokrštavanje Srba. Ova dva pravoslavna naroda spaja lik Gospoda na kupoli i portret Nikolaja Rajevskog, koji gleda prema oltaru.

Ako neki neverni Toma, koji je zaboravio svoj rod i veru, i posle ovoga posumnja u ljubav Nikolaja Nikolajeviča Rajevskog prema srpskom narodu, i doda podrugljivo: „Kad nam je to Rusija nesebično pomagala?“, na to imam još jedan argument, koji će pogoditi i najzatvorenije srce.

Zaveštanje Rajevskog.

U tom dokumentu Nikolaj Rajevski je zaveštao da se sahrani u Rusiji, ali da srce, koje je gorelo od ljubavi prema srpskom narodu, zauvek ostane u Srbiji. Njegova volja je bila ispunjena. Srce heroja se i danas čuva u Manastiru Sveti Roman, na srpskoj zemlji, koju je Rajevski tako voleo i za koju je život dao.

Pavel Bušujev, Ruski dom

PROČITAJTE KLIKOM OVDE NAJVAŽNIJE AKTUELNE VESTI