JEVREJSKA DRŽAVA ROĐENA JE U SRBIJI? Inspiraciju nalazio u SRPSKIM USTANCIMA: Rabin iz Zemuna postavio temelj cionističkog pokreta

Ovo je bila prva poseta jednog izraelskog predsednika Srbiji.

Kakve su bile Herclove veze sa Zemunom i zašto je Vlada Srbije nazvala ulicu po njemu?

Začetak jevrejske države u Zemunu

Pobožni sefardski rabin iz tadašnjeg srpskog pograničnog grada Zemuna na rubu Austrijskog carstva, podučavao je Herclovog dedu i oca i verovatno posejao seme jevrejske države, nekih 70 godina pre Prvog cionističkog kongresa u Bazelu i 90 godina pre Balfurove deklaracije, piše Džeruzalim Post.

Postoji teorija o tome kako je ovaj sefardski rabin na rubu imperije došao do svojih revolucionarnih ideja za povratak jevrejskog naroda u zemlju Izrael. Istoričari i književni stručnjaci su ukazali na uticaj radikalnih tumačenja Biblije iz Kabale kao izvora inspiracije (kao što je bio slučaj sa ravom Abrahamom Isakom Kukom). Iako je svakako moguće da je rabinovo poznavanje Kabale igralo ulogu, ono što je zanemareno jeste uticaj ranih nacionalnih pobuna na Balkanu protiv osmanske vlasti, posebno Srba, i njihov mogući uticaj na ideje mladih.

Srpski nacionalizam kao inspiracija

Youtube/יעקב גרוס

 

Jehuda ben Šaloma Haj Alkalaj je rođen 1798. godine u Sarajevu u tadašnjem Osmanskom carstvu, a danas u Bosni i Hercegovini. Poticao je iz ugledne porodice rabina čiji koreni sežu do Španije pre proterivanja Jevreja, a njegov otac je preselio porodicu u Sarajevo iz velike i dobro uspostavljene zajednice Sefarda u Solunu. Nakon godina provedenih u sticanju tradicionalnog obrazovanja, uključujući rabinsko rukopoloženje i učenje kod kabalista u Svetoj zemlji, Alkalaj je sa 27 godina postao opštinski rabin grada Zemuna u tadašnjoj vojnoj granici Austrijskog carstva. Služio je kao rabin za pripadnike male jevrejske zajednice Sefarda i Aškenaza u tom gradu, prema informacijama pronađenim u arhivi Jevrejskog istorijskog muzeja u Beogradu.

Nakon krvne klevete u Damasku 1840. godine, njegovi spisi su uključivali jaču kabalističku dimenziju. On je u svom delu Minhat Jehuda izjavio da je započeo stogodišnji proces iskupljenja jevrejskog naroda dobrovoljnim sredstvima. Međutim, u knjizi se takođe navodi da ako se jevrejski narod ne ujedini i ne postigne okupljanje prognanika od 1940. do 2040. biće svedoci užasnog nevoljnog okupljanja prognanika praćenog izlivom prognanika. Božiji gnev.

Ono što je interesantno jeste da u Alkalajevim ranijim spisima on stavlja veći naglasak na potrebu jedinstva među jevrejskim narodom da bi se postigao povratak u zemlju Izrael. „Lako je pomiriti dve države, ali teško spojiti dva Jevreja!“ Alkalaj je pisao prema hronici jevrejske opštine Zemun Danila Fogela.

Alkalajev fokus na važnost jedinstva, kao i na druge aspekte njegovog pisanja, možda je bio pod uticajem njegovog proučavanja Kabale. Međutim, teško je prevideti uticaj srpskih ustanaka protiv Osmanskog carstva koji su zahvatili zemunski kraj u prve dve decenije 19. veka. Ustanci su doveli do osnivanja 1817. godine polunezavisne Kneževine Srbije i konačno do de jure nezavisnosti Kraljevine Srbije sa prestonicom Beogradom. Srpski intelektualci ovog doba su skovali i usvojili okupljajući poklič za srpske nacionaliste od tada: „Samo sloga Srbina spasava“.

Srpski ustanci su izvojevali bili prvi uspešan nacionalni ustanak protiv Otomanskog carstva.

Možda je Alkalaj nastojao da se ugleda na nacionalni uspeh svojih srpskih suseda? U stvari, njegovo zalaganje za ponovno ujedinjenje i povratak jevrejskog naroda u zemlju Izrael takođe je imalo veoma praktičan nagoveštaj.

Balkanski cionizam

„Iako su zasnovani na vrednostima judaizma i kabale, Alkalajevi planovi za budućnost njegovog naroda u Svetoj zemlji bili su veoma praktični“, kaže istoričar Oliver Klajn. „Zamišljao je kupovinu zemlje i stvaranje naselja koja bi se sastojala uglavnom od Jevreja iz Otomanskog carstva, jer bi se suočili sa manje zakonskih prepreka nego Jevreji iz drugih krajeva. Prema Klajnu, Alkalaj je čak osnovao u Zemunu društvo posvećeno povratku jevrejskog naroda u zemlju Izrael, koje je delovalo među nekoliko jevrejskih zajednica u najvećim gradovima Srbije.

Cionistički pokret bi našao plodno tlo u Jugoslaviji pre Drugog svetskog rata, a od otprilike 10% Jevreja koji su preživeli Holokaust bili su bivši članovi cionističkih omladinskih grupa. Međutim, dok je srpska vlada pokazala ponos na slavnu prošlost svoje jevrejske zajednice, ova istorija je skoro potpuno nepoznata, čak i među današnjim obrazovanim Srbima.

„Cionistički pokret u Jugoslaviji je bio veliki i veoma važan, ali mi o njemu, nažalost, ne znamo mnogo“, rekla je Barbara Panić, kustos u Jevrejskom istorijskom muzeju u Beogradu, za Džeruzalem post.

To nije samo pitanje znatno smanjene veličine i značaja nekada uspešne jevrejske zajednice u Srbiji, već i nenamerna žrtva obrazovne agende koja je nastojala da smanji naglasak na etničkoj istoriji i partikularizmu u Jugoslaviji iz komunističke ere.

PROČITAJTE KLIKOM OVDE NAJVAŽNIJE AKTUELNE VESTI