Čovek od koga je general Živković zazirao, jezuita i premijer Kraljevine Jugoslavije

 

Posle Mustafe Golubića i generala Petra Živkovića u drugom nastavku popularne serije Senke nad Balkanom spominje se još jedna ličnost, koja je u Kraljevini Jugoslaviji između dva svetska rata imala značajnu ulogu, radi se o Slovencu, katoličkom svešteniku Antonu Korošecu predsedniku Slovenske ljudske stranke (Slovenačke narodne stranke) koji se do aprilskog sloma 1941. bavio politikom i uticao na politički život kraljevine rastrzane raznim sukobima.

Anton Korošec rođen je 12. maja 1872. posle završene osnovne i srednje škole upisao je studiji teologije posle koga je postao katolički sveštenik . Kao mladi sveštenik ostao je bio upamćen po brojnim sociološkim člancima u kojima je upozoravao na loš život običnog sveta,. Još tad dosepo je pod lupu austrougarskih vlati jer se protivio germanizaciji i nemačkom uticaju na slovensko stanovništo zbog čega je bio osuđivan na novčane kazne. Uspeo je da uđe u parlamrnt u kome je počeo pred sami rat da razvija projugoslovenske ideje i oko sebe okuplja istomišljenike među slovenačkim i hrvatskim poslanicima. Smrt svog saradnika Janeza Kreka uticalo je dosta na njega. Krošec Krekovu sahranu pretvara u manifestaciju jugoslovenskih ideja: " Dignite glave, jer bliži se vaše rešenje!".

Korošec je 1917. godine u bečkom parlamentu pročitao majnišku deklaraciju kojom se najavilo ujedinjenje zemalja Slovenaca, Hrvata i Srba u samostalnu državu. Ulaskom u politiku učestvovao je u radu brojnih vlada, vodio je različita ministarstva, bio je predsednik senata i ministar policije i prosvete. Njegova temljena načela bila ljubav do narodan, slovenačkog čoveka, crkve i vere.

Ono što mu Slovenci zameraju najviše je deo teksta objavljenog u listu "Straža" 1918. godine u kome je Anton Korošec između ostalog izjavio: "Naš jedini spas je Srbija", odgovarajući na velike zamerke svojih sunarodnika da je Slovence 1918. "prodao" Srbima. "Sopstvenu republiku, dakle, nismo mogli proglasiti", veli Korošec u pomenutom tekstu. "Morali smo se osloniti na Srbiju, koja je član Antante, i ima kod nje priličan ugled, ili, pak, trpeti da Antanta s nama postupa kao sa svojim neprijateljima... Nama su bili potrebni Srbi, a ne mi njima", rekao je, između ostalog, Korošec.

Prelazak Slovenaca i Hrvata iz austro-ugarskog u jugoslavenski državni okvir doveo je i do raspada većine tradicionalnih koalicija slovenačkih i hrvatskih stranaka. Korošec je sudbinu Slovenske narodne stranke pragmatički vezao uz srpske stranke. Verovatno je zaključio da će pod srpskom dinastijom, bez obzira na sastav vlade, jedna od tih stranaka uvijek biti na vlasti. Uoči nastanka  jugoslavenske kraljevine, unitarističku formulu o jednom „trojednom narodu“. Na taj način srušio se i politički koncept solidarnosti s hrvatskim pravašima i seljačkim pokretom Stjepana Radića. Kao protivnik političkog katolicizma, Radić je bio i protivnik Hrvatske narodne stranke, pa je logično da se Korošec teško povezivao s njenom neposrednom suparnicom na izborima. Mostove s najjačom hrvatskom strankom Korošec je srušio u leto 1928., kada je, nakon atentata na Stjepana Radića, pristao da bude predsednik vlade. Korošec je zbog toga iz hrvatske javnosti bio zasut optužbama da na račun Hrvatske spletkari sa Srbima. Kao što je rekao Radićev naslednik Vlatko Maček, vođa Slovenske narodne stranke postavio se u borbi između Zapada i Istoka onde „gdje se nije smeo postaviti ni kao čovek zapadnoecropske civilizacije, niti kao Slovenac, ponajmanje pak kao katolički sveštenik“. Korošec se sve do smrti nije uspio osloboditi predbacivanja za svojevrsnu izdaju. Međutim, treba istaknuti da je posle povratka iz internacije na Hvaru Korošec više puta pokazao da je svestan težine „hrvatskog pitanja“. Dok je bio ministar unutrašnjih poslova u vladi Milana Stojadinovića, on se otvoreno sukobio s premijerom zbog izbora u Hrvatskoj. Pad Stojadinovićeve vlade bio je, pre svega, rezultat Koroščeve politike. Naime, slovenački se državnik, za razliku od Stojadinovića, zalagao za sporazum prema kojem bi došlo do ispunjenja barem dela hrvatskih zahteva, pa je čak u početku bio ovlašten od kneza Pavla da radi na tom pitanju. Korošec je u ime državne konsolidacije podržao sporazum, ali je zahtevao da se uz Banovinu Hrvatsku utemelji i slična slovenačka tvorevina.