Nikada nije ispunio zavet koji mu je kralj Aleksandar ostavio: Bilo je presudno da Jugoslavija opstane do septembra 1941. godine!
Senka nad Balkanom
Printscreen Youtube
* Pavle Karađorđević bio je jedini sin kneza Arsena Karađorđevića, rođenog brata kralja Petra I i brat od strica kralja Aleksandra Karađorđevića
* Čovek koga neki smatraju rodoljubom, a neki izdajnikom i o čijim namerama i danas postoje suprotstavljana mišljenja
* Bio je veliki poznavalac slikarstva i umetnosti uopšte i u svom domu, na Belom dvoru, sakupljao je veliki broj umetničkih dela, naročito francuskih impresionista
Popularna serija "Senke nad Balkanom" od samog početka zaintrigirala je srpsku javnost svojom tematikom, ali i pojavom kontroverznih ličnosti koje su obeležile srpsku istoriju u periodu između dva svetska rata. Dok smo u prvoj sezoni imali priliku da upoznamo Mustafu Golubića, generala Petra Živkovića, princa Đorđa Karađorđevića, ali i ratnog zločinca Antu Pavelića u drugoj sezoni i to u 2. epizodi pojavila se takođe jedna od najkontroverznijih i najosporanijih ličnosti iz dinastije Karađorđević, čoveka koga neki smatraju rodoljubom, a neki izdajnikom i o čijim namerama i danas postoje suprotstavljana mišljenja. Reč je o namesniku knezu Pavlu Karađorđeviću.
Pavle Karađorđević bio je jedini sin kneza Arsena Karađorđevića, rođenog brata kralja Petra I i brat od strica kralja Aleksandra Karađorđevića sa kojim je bio u veoma bliskim odnosima.
Od njega je i metak bežao, žario je i palio carkom Rusijom, uzimao nalepše dame, a na dvoboj niko nije smeo da mu izađe!
Priča o unuku vožda Karađorđa koji je čitav život prkosio smrti. Imao je više od 40 dvoboja, a povod su najčešće bile petrogradske dame. Kubura, pištolj, Foto: Profimedia Početak leta 1890. U osvit zore, na proplanku, na ivici jednog od mnogobrojnih šumaraka Carskog sela, nekoliko kilometara dalje od letnjeg dvorca Romanovih, okuplja se grupa oficira.
Knez Pavle se od 1913. godine školovao na Oksfordu u Engleskoj, gde je živeo mirnim porodičnim životom sa suprugom, grčkom princezom Olgom, održavajući dobre veze sa britanskom kraljevskom porodicom i aristokratijom. Tek 1925. došao je u Jugoslaviju.
Voleo je umetnost, a završio u politici
Koliko je poznato, do atentata na kralja Aleksandra I 1934. Pavle se uopšte nije bavio politikom već je i u Jugoslaviji nastavio da živi povučeno sa porodicom - suprugom i decom - Aleksandrom, Nikolom i Jelisavetom.
Bio je veliki poznavalac slikarstva i umetnosti uopšte i u svom domu, na Belom dvoru, sakupljao je veliki broj umetničkih dela, naročito francuskih impresionista (kao što je i prikazano u “Senkama”). Voleo je da putuje i maštao je o tome da otvori galeriju u Beogradu. Muzej kneza Pavla prerastao je u današnji Narodni muzej.
Međutim, njegov život se drastično promenio nakon ubistva u Marselju. Knez Pavle Karađorđević de fakto je postao vladar Kraljevine Jugoslavije od 1934. nakon što ga je kralj Aleksandar Ujedinitelj, kao predosećajući smrt, testamentom odredio da postane jedan od trojice namesnika. Imajući ogromno poverenje u svog brata od strica kralj Aleksandar je od kneza Pavla zatražio da sačuva Jugoslaviju do septembra 1941. kada bi prestolonaslednik Petar Drugi napunio 18 godina i seo na presto.
Zahvaljujući ovome, kao i činjenici da je pripadao vladarskoj dinastiji Pavle se ubrzo nametnuo kao jedina stvarna vlast u Kraljevini Jugoslaviji, dok su namesnici Ivo Perović i Radenko Stanković bili samo simbolične figure.
Balansirajući između sila Evrope
Kada je u veoma turbulentnom vremenu preuzeo kormilo države, knez je, koristeći iskustva kralja Aleksandra, pokušao da sačuva Jugoslaviju, baš prema želji svog pokojnog brata.
Posle kratke vlade Bogoljuba Jeftića, knez je mandat poverio sposobnom političaru, dotadašnjem ministru ekonomije i finansija, Milanu Stojadinoviću. Ipak, kasnije ga je, zbog Stojadinovićeve vezanosti za Nemačku i Italiju, knez smenio i dao mandat Dragiši Cvetkoviću.
Svestan unutrašnjih slabosti države i njene ranjivosti u slučaju rata, pokušao je da reši nacionalne probleme u Jugoslaviji. Zato je uspostavio kontakt sa Mačekom, predsednikom Hrvatske seljačke stranke, kako bi se rešilo “hrvatsko pitanje” i time Hrvati “vezali” za Jugoslaviju.
U spoljnoj politici knez Pavle je provodio politiku otklona od Francuske, pokušavajući da održi neutralnost u sve složenijim evropskim okolnostima. U svom delovanju suočavao se s velikim otporom srpskih političara, posebno radikala.
A Evropa je hrlila u rat…
Za sve ovo vreme, Evropa je polako hrlila u rat - Hitler je napredovao, Francuska je pala veoma brzo, Rumunija, Bugarska i Mađarska su pristupile Trojnom paktu, Grčku je napala Italija…
Hitleru je bilo bitno da privoli i Jugoslaviju da uđe u Trojni pakt, a knez Pavle je tražio da ostane neutralan. Ipak, uvidevši da Ujedinjeno Kraljevstvo nema nameru da zaštiti Jugoslaviju knez Pavle je odlučio da prihvati ponudu nacista i jugoslovenska vlada potpisala je pristupanje Trojnom paktu.
Britanska imperija obrušila se na kneza, a potom su ga jugoslovenski komunisti proglasili za izdajnika. Samo dva dana nakon potpisivanja pakta koji je Jugoslaviju, bar za neko vreme, trebalo da spase rata, 27. marta 1941. širom zemlje su izbile velike demonstracije koje su za posledicu imale smenu tročlanog namesništva na čelu sa knezom Pavlom Karađorđevićem.
Knez Pavle je nakon državnog udara uhvaćen i proteran u Grčku. Usledio je nemački napad na Jugoslaviju 6. aprila 1941. i kapitulacija nakon samo 12 dana.
Okarakterisan kao simpatizer nacista, knez Pavle i njegova porodica su postali zarobljenici. Iz Grčke britanske snage odvele su ih u Keniju, pa u Južnoafričku republiku i držale u kućnom zatočeništvu za vreme celog Drugog svetskog rata.
Izgnanstvo, zaborav i rehabilitacija
Dolaskom komunista na vlast u Jugoslaviji knezu Pavlu i celokupnoj porodici Karađorđevića je zabranjen povratak u otadžbinu. Odlukom Državne komisije za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača, on je proglašen izdajnikom naroda jer je vodio spoljnu politiku približavanja silama Osovine.
Sudbina mu se osmehnula tek početkom 1947. kada su britanski kralj Džordž i tada princeza Elizabeta posetili Johanezburg i tom prilikom primili u audijenciju kneza Pavla i kneginju Olgu.
Tek 1952. godine knez Pavle je prvi put imao pravo da poseti Britaniju. Prisustvovao je sahrani svog venčanog kuma, kralja Džordža, a bio je pozvan i na krunisanje današnje britanske vladarke, Elizabete Druge.
Do kraja života knez je živeo u Parizu. Mnogo manje je putovao, ali se posvetio umetnosti. Sakupljao je slike i retke umetnine koje je pred kraj života poklanjao muzejima i galerijama koje je voleo.
Godine 1954. velika nesreća je zadesila porodicu kneza Pavla i kneginje Olge. U automobilskom udesu u blizini Londona njihov sin, knez Nikola je izgubio život. Knez Pavle nikada nije prežalio smrt sina.
Preminuo je u septembru 1976. godine u Neiju, kraj Pariza. Sahranjen je u Lozani, na groblju Boa-de-Vo. Krajem 2011. doneta je odluka o rehabilitaciji kneza Pavla Karađorđevića, a njegova supruga kneginja Olga rehabilitovana je 2013. Ukinute su sve izrečene sankcije i posmrtni ostaci kneza Pavla, kneginje Olge i njihovog sina Nikole ekshumirani su naredne godine i preneti u Sabornu crkvu u Beogradu. Dva dana kasnije, 6. oktobra 2012. sahranjeni su u crkvi na Oplencu, u zajedničkoj grobnici Karađorđevića, uz najviše državne počasti.
BONUS VIDEO: Vučić o tome ko ruši srpske oružare