Palata „Srbija“ i nakon više od pola veka monumentalnim izgledom dominira pejzažom Novog Beograda

Ova građevina podignuta je povodom Prve konferencije šefova država i vlada Pokreta nesvrstanih u Beogradu. Gradnja je započeta 1959. godine, a objekat je otvoren 1961. Prvobitna ideja bila je da se zove „zgrada Predsedništva Vlade FNRJ“, ali je dobila je ime Palata Federacije, iako se u narodu zapatio naziv - SIV. Čak je i u zvaničnoj upotrebi nazivana SIV, pa i SIV 1, nakon što su izgrađene zgrade SIV 2 I SIV 3.

Ideja o ovom objektu poklopila se s idejom o izgradnji Novog Beograda, koji je trebalo da preuzme ulogu jugoslovenske prestonice. Zbog toga je jedan od uslova konkursa iz 1947. godine bio i to da ova građevina bude ne samo arhitektonski, već i urbanistički reper, po kojem će se dalje graditi Novi Beograd.

Nakon raspada SFRJ, u SIV-u je od 1992. do 2003. godine bilo sedište vlade Savezne Republike Jugoslavije, a od 2003. do 2006. sedište Saveta ministara Državne zajednice Srbija i Crna Gora (SCG).
U ovoj zgradi je kancelariju imao doživotni predsednik SFRJ Josip Broz Tito, a posle njega predsednik Predsedništva SFRJ, predsednici SRJ, te jedini predsednik SCG, Svetozar Marović. Nakon raspada SCG, zgrada je prešla u nadležnost Vlade Republike Srbije.

Inače, nakon raspada SFRJ je za zgradu korišćen naziv Palata Federacije, a po otcepljenju Crne Gore, zgrada je dobila nezvaničan naziv Palata „Srbija“.

Zanimljivo je da je izgradnja počela u junu 1947. godine, prema projektu zagrebačkih arhitekata Vladimira Potočnjaka, Antona Ulriha, Zlatka Najmana i Dragice Perak, koji su osvojili prvo mesto na konkursu. Zgrada je prvobitno zamišljena kao kombinacija modernističkog i monumentalističkog stila, s elementima sovjetskog socrealizma.

Ali 1949. godine izgradnja je prekinuta, pa je usledila višegodišnja pauza. Iako je bilo zamišljeno da ova građevina bude deo kompleksa javnih zdanja, došlo je do promena, među kojima je bila I izrada generalnog urbanističkog plana Beograda 1950. Nakon što je odlučeno da se izgradnja nastavi, dorada projekta poverena je beogradskom arhitekti Mihailu Jankoviću i projektnom birou „Stadion”, pod čijim nadzorom je objekat i realizovan u periodu od 1955. do 1961. godine. 

Inače, da bi zgrada uopšte i bila podignuta, bilo je neophodno urediti tlo, na koje je nasut pesak. U celom projektu učestvovale su omladinske radne brigade iz cele Jugoslavije, koje su i podigle ovo zdanje.

Nakon što je arhitekta Janković preuzeo projekat, došlo je do znatnih izmena unutrašnjosti zdanja, ali i spoljašnjeg oblika građevine. Janković je osmislio centralni deo sa svečanom salom, aneksi oko zgrade, enterijer i obradu fasade, te je premestio svečani ulaz na južnu stranu. Zgrada je dobila i niz svečanih i pomoćnih salona na prvom spratu, sale za održavanje sednica, 28 kabineta za članove Saveznog izvršnog veća, kancelarije za administraciju, kao i garažu.

Enterijer je ukrašen delima likovne i primenjene umetnosti, koji zgradi daju i karakter svojevrsne umetničke galerije jugoslovenske umetnosti 20. veka. U centralnom delu nalazi se šest salona, od kojih je svaki uređen u duhu bivših jugoslovenskih republika, a najveći je bio Jugoslovenski salon, koji je ujedno predstavljao i najreprezentativniju prostoriju.

Zgrada u osnovi ima površinu od 5.500 kvadratnih metara. Ispred srednjeg krila nalazi se niži deo, koji je pokriven staklenom kupolom u kojoj je svečana dvorana koja može da primi 2.000 zvanica. Izgrađena je po sistemu armiranobetonske skeletne konstrukcije, s ispunom od pune opeke, a fasada je obložena belim bračkim mermerom, s otvorima od belog metala.

Ova građevina i danas predstavlja jedan od glavnih repera Novog Beograda, a od 2013. godine je pod zaštitom kao spomenik kulture.