TADŽ MAHAL Mauzolej indijskih vladara

Iako je bela kupola mermernog mauzoleja najpoznatija arhitektonska komponenta, Tadž Mahal je zapravo integrisani kompleks struktura. Gradnja je počela oko 1632. i završena 1653. godine, a uključivala je hiljade umetnika i radnika. Iranski arhitekta Ustad Ahmad Lahauri smatra se glavnim projektantom Tadž Mahala.

Sastoji se od centralne oktagonalne građevine, krunisane lukovičastom kupolom, čija je ukupna visina oko 75 metara i koja je skoro u potpunosti izgrađena od belog mermera; uz nju stoje dva simetrična zdanja od crvenog peščara - jedno na severozapadu a drugo na jugoistoku. Na severozapadu se nalazi džamija, a na jugoistoku kuća za odmor. Dimenzije čitavog kompleksa pravougaonog tlocrta oivičenog zidom iznose 300 x 560 metara.

Citati iz Kurana su raspoređeni na pažljivo odabrana mesta. Opšti plan i duhovni karakter ovog remek-dela zasnivaju se na idejama koje su razvili sufijski mistici. Ovaj San u mermeru, kako ga nazivaju istoričari umetnosti, sagrađen je na obali reke Džamune za Ardžumand Banu Began koju je šah Džahan odlikovao počasnim imenom Mumtaz Mahal, dragi kamen palate. Ona je nakon rođenja četrnaestog deteta umrla 1631. godine, a mogul je naredio da se iznad njenog groba sazida grobnica kakvu svet nije video. Stručnjak za konstrukciju kupole je verovatno iz Istanbula, zidari su dolazili iz Delhija i Kandahara, stručnjaci za vrh kupole su dolazili iz Lahora i Samarkanda, kaligrafi za kaligrafiju iz Širaza i Bagdada, rezbari cveća iz Buhare, vrtne arhitekte iz Kašmira. Više od 20.000 radnika je radilo 17 godina na izgradnji ovog spomenika.

Tadž Mahal obuhvata i proširuje arhitektonske tradicije persijske i rane mogulske arhitekture. Karakteristična inspiracija dolazi od uspešnih timuridskih i mogulskih građevina poput Tamerlanove grobnice, praoca mogulske dinastije, u Samarkandu, Humadžunove grobnice, grobnice Itmad Ud Daula, te Džahan-šahove džamije Džama Masdžid u Delhiju. Dok su rane mogulske zgrade uglavnom građene od crvenog peščara, Džahan-šah preferirao je korišćenje belog mermera sa umetnutim dragim kamenjem, što je za vreme njegove vladavine postao novi nivo istančanosti.

Izgradnja

Gradnja je započeta sa zemljanim radovima na površini od oko tri jutra zemlje, koji su uključivali nasipanje terena i ravnanje površine na 50 metara iznad rečne obale. Na području mauzoleja teren je nasut kamenjem i šljunkom, kao i područje prilaza grobnicama. Umesto upotrebe skela od bambusa, graditelji su konstruisali skele od cigle koje su bile toliko velike da su nadzornici procenjivali da će im trebati godine da ih razmontiraju. Rampa od nabijene zemlje dužine 15 kilometara izgrađena je za transport mermera i drugih materijala. Grupe od 20 do 30 volova vukle su kamene blokove na posebno dizajniranim vagonima. Blokovi su na svoja mesta podizani razvijenim sistemom čekrka. Voda je do gradilišta crpljena pomoću složenih sistema kanala i vodospremnika koje su punili korišćenjem životinjske snage.

Gradnja podnožja i grobnice trajala je oko 12 godina. Ostatak kompleksa građen je još 10 godina i završen je ovim redosledom; minareti, džamija, džavab i Velika vrata. Budući da je kompleks građen u etapama, postoji neusklađenost oko datuma završetka gradnje. Na primer, sam mauzolej je završen 1643. godine, ali rad na ostatku celine je nastavljen i trajao je još desetak godina. Procene troškova izgradnje Tadž Mahala variraju zavisno o izvorima i načinima računanja. Ukupna cena izgradnje procenjuje se na oko 32 miliona rupija u to doba, što preračunato u današnji novac iznosi nekoliko desetina milijardi dolara.

Građevinski materijal nabavljan je u većem delu Indije i Azije. Preko 1.000 slonova korišćeno je za transport građevinskog materijala u vreme izgradnje. Blistavi beli mermer stizao je iz Radžastana, jaspis iz Pendžaba, žad i kristal iz Kine. Tirkiz je sa Tibeta, lapis lazuli iz Avganistana, safiri sa Sri Lanke, te karneol iz Arabije. Sveukupno je 28 različitih dragih i poludragih kamenja umetnuto u beli mermer.

Radna snaga od 20.000 ljudi angažovana je iz cele severne Indije. Kipari su dolazili iz Buhare, kaligrafi iz Sirije i Irana, zidari iz južne Indije, kamenoresci iz Beludžistana, stručnjaci za izradu tornjeva, ostali koji su obrađivali mermerne ukrase u grupama od 37 ljudi.

Projektanti

Istorija o glavnim projektantima Tadž Mahala je nejasna, budući da su se u islamskom svetu tog doba zasluge pripisivale uglavnom finansijerima i mecenama a ne arhitektima. Prema savremenim izvorima, poznato je da je za gradnju i nadzor bio zadužen široki tim arhitekata. Izvori spominju kako je sam Džahan-šah lično učestvovao u izgradnji više nego bilo koji mogulski vladar pre njega, te da je održavao dnevne sastanke s arhitektama i nadzornicima. Hroničar Lahouri spominje kako je Džahan-šah „neretko davao ili menjao ideje koje su predlagali arhitekti i da je postavljao kompetentna pitanja“. Dva arhitekta spomenuta su imenom: Ustad Ahmad Lahauri i Mir Abdul Karim. Ustad Ahmad Lahauri postavio je temelje Crvene tvrđave u Delhiju, dok je Mir Abdul Karim bio omiljeni arhitekta Džahan-šahovog prethodnika Džahangira, a spominje se kao nadzornik kao i Makramat Han prilikom izgradnje Tadž Mahala.

Vrt

Veliki čarbah, glavni mogulski trg podeljen na četiri dela, predstavlja prednji plan za klasični pogled na mauzolej Tadž Mahala. Strogo i precizno isprojektovani vrt sastoji se od staza koje dele svaki kvartal stvarajući pritom 16 spuštenih manjih vrtova. Povišeni mramorni bazen nalazi se na središtu vrta, na polovini puta između grobnice i glavnih vrata, uz čiju osu (sever-jug) je postavljen reflektivni duguljasti bazen koji reflektuje obrise mauzoleja Tadž Mahala. Ostatak vrta ukrašen je drvoredima i fontanama. Vrt Čarbah inače simbolizuje četiri rajske reke u Indiji. Mermerni bazen naziva se i „cisterna bogatstva“ koja bi trebalo da ugasi žeđ Muhamedu prilikom njegovog dolaska. Paviljoni se nalaze na istočnoj i zapadnoj strani poprečnih osa, i postavljeni su simetrično jedan drugome. Izgrađeni su od peščenjaka u trodelnom obliku na dve etaže, a okrunjeni su kupolama koje stoje na osam stubova. Rani izvori navode da se vrt sastojao od bujne vegetacije koja je uključivala ruže, narcise, te izobilje voćaka. Kada je Mogulsko carstvo počelo da opada, negovanje vrta takođe je opalo. Kada su Britanci preuzeli kontrolu nad Indijom, promenili su pejzaž vrta prema engleskim stilovima londonskih travnjaka.

 

PROČITAJTE KLIKOM OVDE NAJVAŽNIJE AKTUELNE VESTI