Manastir Sveti Arhangeli - zadužbina najčuvenijeg srpskog vladara
Manastir Svetih Arhangela je zadužbina Dušana Silnog, koji je bio srpski kralj od 1331. do 1346. godine, a car od 1346. do 1355. go dine. Nalazi se u kanjonu reke Prizrenske Bistrice u Metohiji i pripada raško-prizrenskoj eparhiji Srpske pravoslavne crkve. Smatra se da je car Dušan upravo u tom manastiru osmislio i napisao čuveni „Dušanov zakonik“.
Shutterstock
Manastir Sveti Arhangeli kod Prizrena, Foto: ShutterstockGrađen je u periodu od 1343. do 1352. godine, na mestu starije crkve u sklopu tvrđave Višegrad kao grobna crkva cara Dušana i smatra se da je predstavljao vrhunac srpskog sakralnog graditeljstva koji je presudno uticao na nastanak i razvoj moravskog stila. Sam plato se nalazi u okuci reke, koja ga štiti sa tri strane, dok je sa četvrte ( jugoistočne) strane zaštićen oštrim stenama na čijem se vrhu nalazi utvrđena citadela. Pored Bistrice Je u doba gradnje, prolazio karavanski put koji je povezivao Skoplje sa Prizrenom (tadašnje prestonice Srbije), preko Kačanika, Sirinićke i Sredačke župe, a nije isključeno da je njegova trasa prolazila kroz sam Manastir. Tokom arheoloških istraživanja prostora manastirskog kompleksa, najstariji pronađeni nalazi su datirani u eneolitski period, dok je izvesno da je na ovom prostoru, u mlađem gvozdenom dobu, postojalo naselje. Ono nije nastavilo da se razvija u antičkom periodu, ali tokom IV, V i VI veka nastaje i razvija se kasnoantičko-ranovizantijsko naselje, za koje se smatra da bi moglo biti zaštićeno kasnoantičkom utvrdom, iako to još uvek nije potvrđeno.
Unutar kompleksa, koji obuhvata površinu od oko 6.500 kvadratnih metara, nalaze se dve crkve posvećene svetim Arhangelima i svetom Nikoli, koje su građene u raškom stilu, iako, poput Dečana, po vremenu gradnje i nekim elementima pripadaju vardarskom stilu.
Mošti cara Dušana prebačene u Beograd Prva arheološka istraživanja lokaliteta, obavio je 1927. godine profesor Radoslav Grujić. Tokom njih su na prostoru uz Bistricu otkriveni temelji glavne crkve posvećene svetim Arhangelima i manje crkve posvećene svetom Nikoli. U sklopu glavne crkve tada su pronađeni ostaci carske grobnice, unutar kojih su otkrivene kosti, za koje se pretpostavlja da su pripadale Dušanu Silnom. One su dve godine kasnije prenete u Beograd i sahranjene u posebnom sarkofagu u Crkvi Svetog Marka. Pronađeni delovi čuvenog mozaičkog patosa, ukrasne plastike i živopisa su preneti u Muzej Južne Srbije (današnji Muzej Makedonije) u Skoplju, u kome se i danas nalaze.
Manastir je nakon dolaska Osmanlija 1455. godine opljačkan, da bi 1615. godine bio do temelja porušen, a njegov materijal je iskorišćen za gradnju Sinan-pašine džamije u Prizrenu. Nakon Drugog svetskog rata, u periodu od 1961. do 1965. godine, nastavljeni su radovi na istraživanju kompleksa, sa kojima su paralelno tekli konzervatorski radovi, a na čelu istraživačkog tima se nalazio profesor Slobodan Nenadović. U ovom periodu je istraživan istočni i severoistočni deo platoa pored Bistrice na kome je otkriven veći deo konaka, kao i trpezarija, a po okončanju radova je na mestu Dušanovog groba postavljena mermerna ploča. Posle okončanja NATO bombardovanja SRJ i povlačenja jugoslovenskih snaga bezbednosti, obnovljene objekte su pripadnici OVK, nakon dolaska KFOR-a, spalili i opljačkali u junu 1999. godine, što se ponovilo i tokom martovskog pogroma nad Srbima u martu 2004. godine. Ceo manastirski kompleks je proglašen za spomenik kulture od izuzetnog značaja Srbije. U njemu danas živi osmočlano manastirsko bratstvo koje se nalazi pod direktnom zaštitom nemačkih pripadnika KFOR-a
povezane vesti
