Kolevka srpske duhovnosti i kulture sagrađena je pre osam vekova i još prkosi zubu vremena
Pećka patrijaršija je istorijski naziv za Srpsku pravoslavnu crkvu sa sedištem u Peći u periodu od 1346. do 1463, a zatim ponovo od 1557. do 1766. godine. Sveti Sava je 1219. godine ustanovio prvu autokefalnu arhiepiskopiju u srpskim zemljama. To je bila srednjovekovna Srpska arhiepiskopija, koja se u istoriji naziva Žičkom, odnosno Pećkom ili Žičko-pećkom arhiepiskopijom.
Tanjug
Unutrašnjost Pećke patrijaršije, Foto: TanjugCar Stefan Dušan je raširio njene granice i podigao joj ugled uzdigavši je 1346. godine na stepen patrijaršije. Tada je srpski arhiepiskop Joanikije II proglašen za prvog srpskog patrijarha sa prestolom u Peći. Pećka Patrijaršija se nalazi na ulazu reke Pećke Bistrice u Rugovsku klisuru. Građena je od treće decenije 13. do sredine 14. veka, a sastoji se od glavne crkve Sv. Apostola, uz koju je sa severne strane sazidana crkva Sv. Dimitrija, a sa južne Bogorodičina crkva sa crkvicom Sv. Nikole - kao i zajedničke spoljne priprate na zapadnoj strani. Nesrećne političke okolnosti su učinile je Srpska crkva posle pada Smedereva (1459) došla pod vlast Ohridske arhiepiskopije. Tek posle sto godina braća Sokolovići, Mehmed-paša Sokolović i Makarije Sokolović, uspeli su da obnove samostalnu Pećku patrijaršiju. Tada su prvi put gotovo svi pravoslavni Srbi došli pod jednu zajedničku crkvenu vlast. Sultan Mehmed Drugi smenio je bivšeg arhiepiskopa Doroteja i umesto njega je postavio ranijeg carigradskog patrijarha Marka.
Danas je Manastir Pećka Patrijaršija veoma važno duhovno središte sa sestrinstvom od 25 sestara. Nakon požara koji su 1981. godine podmetnuli Albanci izgrađeni su novi manastirski konaci sa novom Patrijarhovom rezidencijom. Nakon rata na Kosovu i Metohiji 1998-1999 manastir Pećka Patrijaršija postao je duhovni i nacionalni centar za preostale Srbe severno-metohijskog regiona. Sestrinstvo se bavi humanitarnim radom i održava manastirsku ekonomiju.
Dorotej, prema jednom zapisu iz 1466. godine, obilazeći svoju oblast, bio je svratio u Kratovo i zatražio da mu se prepiše jedan zakonik za Ohridsku crkvu srpskim jezikom, jer je imao samo tekst na grčkom jeziku. Kratovo je ranije bilo u vlasništvu Srbije i pripadalo je Pećkoj patrijaršiji. Danas, koliko se stvari mogu pratiti, Srpska crkva je radila potpuno u tradiciji Svetog Save i nije imala nikakvih smetnji, uprkos Turcima. Na Kosovu je 1530. godine „u svakom selu postojala crkva i pop“, kako se navodi u istorijskim zapisima. Zasluge za obnavljenje Pećke patrijaršije se mogu pripisati trojici vezira Srbina: Rustem-paši Opukoviću, Ali-paši Semizu i Mehmed-paši Sokoloviću. Za delo srpskog narodnog ujedinjenja obnovljena Pećka patrijaršija je učinila najviše. Ona je prihvatila vođstvo u narodu kad drugog vođstva nije bilo. Međutim, do danas istorija nije neosporno potvrdila šta je bilo sa Srpskom patrijaršijom posle smrti patrijarha Arsenija II, koji je bio patrijarh 1459. godine. Zna se da Srbi posle njega nisu imali drugog patrijarha. Nema istorijskih artefakta da li su Turci tada odstranili patrijarha ili ukinuli Patrijaršiju. Činjenica da patrijarha nije bilo dovela je do značajnih i dugoročnih poremećaja u crkvi koji su eskalirali dvadesetih godina 16. veka. Ustanci i seobe Srba iz Osmanskog carstva krajem 17. i tokom 18. veka veoma su oslabili Srpsku crkvu i uzdrmali samostalnost Pećke patrijaršije. Patrijaršija je pala u dugove, a takvu situaciju su jedva dočekali Grci i 1776. godi ne pomoću Turaka konačno su ukinuli samostalnost stare Srpske crkve u Osmanskom carstvu. Carigradska patrijaršija prisvojila je tada sebi vlast nad Srbima u Osmanskom carstvu i njeni fanarioti su od tada bili srpski episkopi. Od druge polovine 18. veka i u 19. veku, u teškim ekonomskim prilikama, u Pećkoj patrijaršiji nije bilo značajnijih umetničkih poduhvata, ali se uporno nastoji da se manastir održi. U crkvi svetog Dimitrija pop Simeon Lazović iz Bijelog polja naslikao je nov ikonostas 1803, a tri godine potom njegov sin Aleksije izradio je nove ikone za Patrijaršiju. Nešto kasnije, 1831. godine, Pećka patrijaršija bila je opljačkana, od strane Arslan-paše bosanskog. Sredinom 19. veka pre duzimljivi igumani podižu nova zdanja u manastiru: 1847. u jugozapadnom delu porte na jazu obnavlja se vodenica, a 1850. gradi se do nje konak.
Do 2013. godine Pećku patrijaršiju i sestrinstvo čuvali su vojnici italijanskog kontingenta KFOR-a, koji su se žestoko sukobili sa albanskim teroristima koji su u martu 2004. godine napali Patrijaršiju. Jedan Albanac je ubijen, nekoliko ih je ranjeno, među kojima i dva italijanska vojnika. KFOR je policiji Kosova predao Pećku patrijaršiju na praznik Preobraženje 19. avgusta 2013. godine. Tome je prethodio proces obuke policijskih snaga Kosova prema kriterijumima KFOR-a, koji je sve vreme bio u kontaktu sa manastirom, Patrijaršijom u Beogradu i Eparhijom raško-prizrenskom u vezi s dinamikom predaje obezbeđenja Pećke patrijaršije
Oko 1863. godine izrađen je bogato rezbaren Bogorodičin tron u crkvi Bogorodice, a 1875. Avram, sin poznatog Diča Zografa iz debarskog kraja, obnavlja zidne slike u crkvama Patrijaršije, posebno u Svetim Apostolima. Pećki esnafi sa upravom manastira 1889. godine podižu zid sa istočne strane porte. Krajem 19. veka, 1895, gradi se reprezentativni konak u severozapadnom delu porte, a 1912. nastao je novi zid sa južne strane porte. Posle završetka Prvog svetskog rata u Pećkoj patrijaršiji je, posle ujedinjenja Srpske crkve, ustoličen prvi patrijarh obnovljene Patrijaršije, Dimitrije, 1924. godine. Otada se svi srpski patrijarsi ustoličuju u Pećkoj patrijaršiji. Tokom 1931. i 1932. godine obavljeni su zamašni konzervatorski radovi pod rukovodstvom arhitekte Đurđa Boškovića koji su Pećkoj patrijaršiji delimično vratili prvobitni izgled. I posle Drugog svetskog rata u kompleksu Patrijaršije izvedeni su, u nekoliko mahova, značajniji konzervatorski zahvati i arheološka ispitivanja. Novi konak, sa zapadne strane od priprate, sagrađen je 1981. godine.
povezane vesti
