Misterija srednjovekovnog grada "Žrnov": Zašto ga je Karađorđević sravnio sa zemljom i poslao u zaborav?

Foto: Wikipedia

Srednjovekovni grad-tvrđava Žrnov, poznat i pod nazivom Žrnovan, nalazio se na najvišem vrhu Avale, na 511 metara nadmorske visine. Godine 1934. grad je miniran po naređenju kralja Aleksandra Karađorđevića I i na njegovom mestu podignut je mauzolej Spomenik Neznanom junaku čiji je autor vajar Ivan Meštrović.

Prošlost utvrđenja Žrnov

Najstarije utvrđenje na mestu srušenog grada podigli su Rimljani kako bi nadgledali Singidunum i rudnike koji su se nalazili na obroncima Avale. Nije poznato tačno kad, ali Srbi su u srednjem veku na ruševinama starog rimskog utvrđenja podigli grad Žrnov koji je ime dobio po žrvnjevima kojima se mlela ruda. Čuveni putopisac Feliks Kanic zabeležio je da su na temeljima rimske osmatračnice srpski prinčevi podigli Žrnov, a Evlija Čelebija ga pominje kao jedno od šest najznačajnijih utvrđenja u Srbiji. Kako legenda kaže, u ovom gradu je stolovao Porča od Avale, turski junak za kog narodna pesma govori da je stradao od ruke Srbina despota Vuka Brankovića koji je opevan kao Zmaj Ognjeni Vuk.

Godine 1442. Osmanlije osvajaju ovo utvrđenje od strateške važnosti i ojačavaju mu istočni i južni deo bedema. Samo dve godine kasnije, bili su prinuđeni da Srbima vrate Žrnov, međutim ponovo ga zauzimaju 1458. godine u neuspeloj nameri da osvoje Beograd. Hodi paša tada proširuje Žrnov dodatnim bedemom i suvim šancem stvorivši od njega tvrđavu koja je imala ulogu da uznemirava, smeta Beogradu. Tako je, od reči havala, što znači smetnja, nastalo i ime planine Avala. Nakon pada Beograda 1521. godine, Žrnov počinje polako da gubi svoj strateški značaj.

Foto: Wikipedia

Miniranje utvrđenja

Nije poznato do kad su na tvrđavi boravile vojne posade, ali se pretpostavlja da je u 18. veku grad već bio napušten. Iako je od tad bio prepušten zubu vremena, Žrnov je do 1934. godine, kada je Aleksandar I Karađorđević naprasno odlučio da ga uništi, bio prilično dobro očuvan. Tadašnji Beograđani nisu verovali da će kralj srušiti ovaj istorijski spomenik i bili su prilično zatečeni kad je miniranje počelo. On nikad nije otkrio koji su razlozi za miniranje grada, a na negodovanje naroda i čaršijske priče gledalo se kao na antidinastičku propagandu.

U želji da se utvrda što pre sruši, korišćen je eksploziv, a rušenje su obavili mineri inženjerske čete jugoslovenske vojske 18. i 19. aprila 1934. godine u tri serije eksplozija. Posle drugog miniranja grada pronađen je sloj iz rimskog perioda gde je, između ostalog, nađena i cisterna sa pitkom vodom i peć za pečenje hleba. Zvanično opravdanje ovog vandalizma bilo je da se obezbedi prostor za kompleks spomenika Neznanom junaku, posvećenog svim junacima palim za slobodu u Prvom svetskom ratu, međutim ostaje misterija zašto je spomenik morao da se izgradi baš na tom mestu, pored toliko okolnih brda. Nezvanični razlozi za rušenje grada vezuju se za kraljevu navodnu pripadnost masonskoj loži i uplitanje masona u takvu odluku čiji su simboli vidljivi na novoizgrađenom mauzoleju.

Foto: Wikipedia

Ubrzo nakon miniranja utvrđenja, teren je očišćen, poravnat i izbetoniran čime je svečano otpočela izgradnja spomenika Neznanom junaku. Od nekadašnjeg utvrđenja Žrnov ostalo je samo nekoliko fotografija i zapisa koji svedoče o brutalnom rušenju jednog istorijskog spomenika koji datira još iz antičkog perioda. Kralj Aleksandar I nije dočekao da vidi završeni mauzolej jer je ubijen u Marselju nekoliko meseci nakon otpočinjanja radova. Spomenik Neznanom junaku na Avali autora Ivana Meštrovića svečano je otvoren 28. juna 1938. godine.

Još zanimljivosti možete pročitati OVDE!

 

 

PROČITAJTE KLIKOM OVDE NAJVAŽNIJE AKTUELNE VESTI