OVDE JE ROBIJAO I SKONČAO GAVRILO PRINCIP: Isplivale jezive tajne iz ćelije broj 1

U vojnom logoru u tvrđavi Terezin, u kojoj je bio zatočen Princip, i danas vas podilazi jeza ulaskom u ćeliju u kojoj je u teškim okovima proveo poslednje godine života…

Tihi gradić na severozapadu Češke sa oko 3.000 stanovnika mesto je koje je zauvek obeleženo mračnom prošlošću tokom koje je u njemu na hiljade zatočenika izgubilo život u Prvom i Drugom svetskom ratu. Tvrđava Terezin nalazi se na pola puta između Praga i Drezdena. Podignuta je 1780. godine u vreme cara Jozefa II, koji joj je ime dao u čast svoje majke Marije Terezije.

Upravo u ćelije Male tvrđave Terezina, tada u sastavu Austrougarske monarhije, u decembru 1914. godine prebačeni su pripadnici „Mlade Bosne“ Gavrilo Princip, Trifko Grabež i Nedeljko Čabrinović, učesnici u Sarajevskom atentatu, kada je na Vidovdan 28. juna te godine ubijen austrougarski prestolonaslednik Franc Ferdinand i njegova žena Sofija.

Atentat je Beču poslužio kao izgovor za vojnu invaziju na Srbiju, čime je izazvan Prvi svetski rat. U vreme kada se dogodio atentat na Ferdinanda, Princip je bio mlađi od 21 godine, što ga je činilo prema tadašnjem zakonu maloletnikom, kao i ostalu petoricu osuđenih u ovom slučaju. Zbog toga je Princip izbegao smrtnu kaznu, ali je osuđen na 20 godina zatvora i prevezen je na služenje kazne u češki Terezin.

DVE MUČENIČKE GODINE

Ulazimo u tvrđavu koja je odavno postala deo organizovane svakodnevne turističke ture iz Praga. Odmah sa ulaska u dvorište, nalazi se ćelija broj 1 u kojoj je bio zatočen Gavrilo Princip.

– Ćelija je mesto gde je stigao Gavrilo Princip 5. decembra 1914. godine. Iz Sarajeva su krenuli 2. decembra i tri dana, preko Beča, putovali su u Terezin. Ovde je proveo bezmalo dve godine, do 1916. – kaže pred samicom Karel Rožec, čuvar logora.

O mučeničkom životu Principa u ovoj sobici dovoljno govori sama njena unutrašnjost – četiri prazna zida sa jednom ugrađenom alkom za okove kojima je Princip bio vezan i malim prozorom visoko iznad vrata, sa rešetkama. Unutar ćelije nalazi se i peć, međutim grejanja nije bilo tokom rata. Gavrilo Princip bio je zatočen u ledenoj i mračnoj tamnici.

Hranu je dobijao retko, a sa drugim zatvorenicima nije smeo da komunicira. Zbog loših zatvorskih uslova, tamnovanja i mučenja, Princip je veoma oslabio. Oboleo je od tuberkuloze, zbog čega je 1916. godine premešten u bolnicu u ovom gradu. Preminuo je 28. aprila 1918. godine, u sobi broj 33 zatvorske bolnice u Terezinu. Pred smrt je imao manje od 40 kilograma.

– U toku noći između 30. aprila i 1. maja bio je tajno sahranjen na gradskom groblju Terezina. Jedan češki vojnik, František Lebl, zapamtio je gde su ga sahranili i napravio skicu sa pozicijama groba. Zatim, posle Prvog svetskog rata, grob Principa je obeležen, da bi potom bio i premešten u Sarajevo 1. jula 1920. godine. Danas se na mestu gde je prvobitno bio sahranjen nalazi mali spomenik – dodaje čuvar logora.

OBRISANI STIHOVI

U ćeliju broj 1 potom su prebacili njegovog saučesnika u atentatu Trifka Grabeža, koji je u njoj i preminuo.

Kao i Princip, od tuberkuloze su preminuli i Nedeljko Čabrinović 21. januara 1916. i Trifko Grabež 21. oktobra iste godine. Prema nekim tvrdnjama, u ćeliji u kojoj je boravio Princip nađen je natpis urezan u zid: „Naše sjene će lutati po Beču, lutati po dvoru, plašiti gospodu…“

Na zidu danas nema nikakvih natpisa.

ČESI PAMTE PRINCIPA

Na zidu hodnika u kojem se nalaze samice, između ćelija broj 1 i 2 postavljene su spomen-table na srpskom i češkom jeziku na kojima piše:

"U ovoj samici od 5. decembra 1914. bio je zatočen Gavrilo Princip, glavni učesnik atentata u Sarajevu… Za većinu slovenskog stanovništva tadašnje Austrougarske Gavrilo Princip bio je jedan od simbola borbe protiv Habzburške monarhije. U Srbiji je postao nacionalni junak, a u češkim zemljama uspomena na njega čuvana je naročito u periodu Čehoslovačke Republike (1918-1938), ali i nakon Drugog svetskog rata. Gavrilo Princip podlegao je posledicama lošeg postupanja 28. aprila 1918. godine u vojnoj bolnici u Terezinu."

PROČITAJTE KLIKOM OVDE NAJVAŽNIJE AKTUELNE VESTI