VELIKO OTKRIĆE NA SRPSKOM TLU Vekovima je bilo sakriveno od ljudskog pogleda, a blizu je Valjeva

Kako prenosi Beogradki medji, kada iz naselja Popare, na jugozapadnoj periferiji Valjeva, krenete ka šest kilometara udaljenom manastiru SPC Ćelije, dobar deo puta ćete proći i rutom koju su pre 17 vekova koristile legije Rimskog carstva. A onda više manastira, na lokaciji poznatoj kao Ćelijsko brdo, sačekaće vas ostaci novootkrivene rimske kule-osmatračnice.

Treba dodati, da to nije prvo arheološko otkriće koje svedoči o živoj aktivnosti imperije tokom turbulentnog 4. veka u ovom delu Srbije. Naime, prvo je u selu Brangović, otkriveno i utvrđeno da je ono što je narod odvajkada nazivao “Jerinin grad” u klisuri reke Gradac, rimska kula-osmatračnica.

A onda je na Ćelijskom brdu, iako skriveno šumom, ali vekovima ranije sa dobrim pogledom takođe na klisuru reke i okolna brda, otkriveno novo utvrđenje iz 4. veka. Prva istraživanja počela su pre pet godina, sada su ih završili Zavod za zaštitu spomenika kulture Valjevo i Istorijski institut iz Beograda, pa je na “svetlu dana” još jedan vredan arheološki lokalitet valjevskog kraja.

Za šta su služile kule pomenute kule-osmatračnice služile?

Pomenute kule-osmatračnice služile za zaštitu rimskih puteva, a građene su na lokacijama tako da se sa jedne kule lako moglo komunicirati sa drugom, napominje arheolog valjevskog Zavoda Radivoje Arsić.

- Pored Brangovića i Ćelijskog brda, otkrili smo još jednu na Taoru, ali ona je u jako lošem stanju i malo je artefakata iz perioda njenog nastanka. Pretpostavljamo da se kako se ovaj rimski put dalje kreće, da se sledeće nalaze prema Čačku i Užicu. Nažalost, ne postoji potpuna karta rimskih puteva. Postoje neke mreže, ali one se odnose na velike puteve, one koje povezuju gradove, dom lokalna mreža, na kojoj su bile i ove kule-osmatračnice, uglavnom nije dovoljno istražena – objašnjava Arsić.

Kule-osmatračnice, naravno, Rim je gradio radi zaštite putnika i robe od pljačkaša na ovom području imperije koje je i inače bilo izloženo čestim upadima varvara.

- Prema položaju na kom se nalazi, obliku i veličini, može se zaključiti da se na Ćelijskom brdu nalaze ostaci manjeg utvrđenja tipa osmatračnice, koje se u antičkim izvorima i na epigrafskim spomenicima pominje kao “burgus speculatorius” (izviđačka kula). Iz epigrafskih natpisa u kojima se pominju građevine tog tipa koje su otkriveni u Trakiji, Donjoj Panoniji i Numidiji, može se videti da su to utvrđenja manje površine, da je njihova izgradnja u bliskoj vezi sa zaštitom granice od razbojnika, obnovom putnog sistema i izgradnjom manjih utvrđenja za njegovo čuvanje - navodi u autorskom tekstu Nevena Pavlović, rukovodilac istraživanja na ovoj arheološkoj lokaciji.

Arheolozi su na Ćelijskom brdu utvrdili da najstariji sloj, koji potvrđuje prisustvo ljudi na ovom terenu, datira iz gvozdenog doba, o čemu svedoči pronađena grnčarija. Dominantan period koji je na površinu “izbacio” i najviše nalaza, ipak je 4. vek, kada su izgrađeni kula i bedemi. Osmatračnica je, međutim, “živela” i kasnije, u srednjem veku.

- Nakon perioda Rimskog cartva, imamo još dva perioda korišćenja ovog utvrđenja, jedan iz 9-10. veka, kada je utvrđenje funkcionisalo paralalelno sa utvrđenjem u Brangoviću, a potom imamo 12. i početak 13. veka. Taj period nam je posvedočen nalazima austrijskog novca - otkriva dr Dejan Bulić iz Istorijskog instituta u Beogradu.

Reka Gradac

Sledeća pretpostavka koju nakon ovog otkrića iznose arheolozi, jeste da je vrlo moguće da je zahvaljujući ovim malim utvrđenjima, odnosno, malim “gradovima”, i sama reka Gradac, čiju klisuru su nadzirali, dobila svoje ime.

S obzirom na to da se radilo o naseljenim utvrdama, koje su imale stalne vojne posade i bile potpuno opremljene hranom i vodom, tu se razvijala i lokalna ekonomija, pa su se u okolini kule-osmatračnice naseljavali zanatlije i trgovci i tako je nastajala funkcionalna zajednica – mali “grad”.

(Blic)

BONUS VIDEO

PROČITAJTE KLIKOM OVDE NAJVAŽNIJE AKTUELNE VESTI